Βασίλης Βασιλικός| Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα

~Παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του μεγάλου συγγραφέα

Το έργο του Βασίλη Βασιλικού δεν χρειάζεται συστάσεις ούτε στο εγχώριο, ούτε στο διεθνές αναγνωστικό κοινό ή στον χώρο της κριτικής. Με λογοτεχνική διαδρομή που ξεπερνά τα πενήντα χρόνια, έχει μπολιάσει τη νεοελληνική λογοτεχνία εκδίδοντας πάνω από εκατό βιβλία, πολλά εκ των οποίων, όπως το Ζ, η τριλογία Το φύλλο, το πηγάδι, τ’ αγγέλιασμα, Το τελευταίο αντίο ή τα Θύματα ειρήνης, έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες. Ωστόσο, ο πολυγραφότατος συγγραφέας δεν περιορίστηκε στην πεζογραφία, αλλά περιδιάβηκε στον χώρο της ποίησης και του δημοσιογραφικού λόγου, ενώ ταυτόχρονα πειραματίστηκε με τη σεναριακή φόρμα. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί πως οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές των έργων του, ιδίως το Ζ σε σκηνοθεσία του Κώστα Γαβρά (1969), έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον της κριτικής.

 

Την Τετάρτη 6 Οκτωβρίου 2021 στις 7.30 μ.μ. θα παρουσιαστεί στον καφέ IANOS (Σταδίου 24, Αθήνα) η οριστική έκδοση της αυτοβιογραφίας του συγγραφέα με τίτλο Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα. Η παρουσίαση, που συνδιοργανώνεται από τις εκδόσεις Κέδρος και τον IANO, θα πλαισιωθεί από τον Κώστα Καλφόπουλο, συγγραφέα- αρθρογράφο και τον Θανάση Αγάθο, Επίκουρο καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Τον συντονισμό της εκδήλωσης θα αναλάβει ο συγγραφέας, ακαδημαϊκός, μεταφραστής και επιμελητής Ιορδάνης Κουμασίδης.   

Η αυτοβιογραφία πρωτογράφτηκε το διάστημα 1991- 1992 και κατέστη αντικείμενο επεξεργασίας το 1997, ενώ δύο χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1999, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη. Το 2021 οι εκδόσεις Κέδρος ανέλαβαν το εγχείρημα της οριστικής έκδοσης.

Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα ιδιαίτερα γοητευτικό αφήγημα, καθώς τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα συμπλέκονται και ανταμώνουν με σημαντικά γεγονότα της μεταπολεμικής νεοελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας, αλλά και με τις διεθνείς καλλιτεχνικές και πολιτισμικές εξελίξεις. Σπαράγματα που απόμειναν στη μνήμη από τα παιδικά χρόνια, αναμνήσεις από τη φοιτητική ζωή στη Θεσσαλονίκη και την Αμερική, η διαμονή στη Ρώμη, η αυτοεξορία στο Παρίσι τον καιρό της δικτατορίας, η ενασχόληση με την ΕΡΤ…  Ενθυμίσεις που μοιάζουν με «λαστιχένια πέδιλα», με «φύλλα φθινοπωρινά» (κατά τον Αντρέ Ζιντ), «απομνημονευμάτων συνέχεια ή αναμνήσεις στο σπίτι των πεθαμένων. High lights μιας ζωής» αναφέρει ο συγγραφέας στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου. Μα, τι είναι η ζωή χωρίς τα πρόσωπά της; Συγγραφείς και πολιτικοί, ηθοποιοί, τραγουδιστές και φιλόσοφοι, σκηνοθέτες, δημοσιογράφοι, εκδότες,  λαϊκές φυσιογνωμίες και κοσμικές προσωπικότητες παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου και αφήνουν το στίγμα τους στην αφήγηση, αλλά και στη ζωή του συγγραφέα. Τα ονόματα εκατοντάδες: Γιώργος Σεφέρης, Μένης Κουμανταρέας, Τάκης Σινόπουλος, Αντώνης Σαμαράκης, Νίκος Γκάτσος, Γιώργος Θεοτοκάς, Κώστας Γαβράς, Ανδρέας Παπανδρέου, Στέλιος Καζαντζίδης, Μελίνα Μερκούρη και Ζυλ Ντασσεν, Οριάνα Φαλάτσι, Σιμόν ντε Μποβουάρ και Ζαν- Πωλ Σαρτρ. Πρόσωπα που σημάδευσαν τον εικοστό αιώνα- και στην πλειονότητά τους δεν βρίσκονται πια εν ζωή- συνδιαλέγονται με τον συγγραφέα, δημιουργώντας ένα μοναδικό πλέγμα προσωπογραφιών. Ανάμεσά τους ξεπροβάλλει η μορφή του κύριου Μαρούλη, που διαβιεί στην εξωτική Βολιγουάη. Ο κύριος Μαρούλης αποτελεί το alter ego του συγγραφέα:

«Ο κύριος Μαρούλης φιλοσοφεί, διότι μόνον έτσι σκοτώνει την ώρα. Ο κύριος Μαρούλης και εγώ είμαστε το αυτό πρόσωπο. Εκφραζόμενος σε απλή καθαρεύουσα γίνομαι ο κύριος Μαρούλης. Στη δημοτική παραμένω εμαυτός».   

Σημαντικές επίσης είναι και οι αυτοαναφορικές μνείες στην τέχνη της συγγραφής. Ο συγγραφέας ανασύρει από τα ερμάρια της μνήμης πολυάριθμες πτυχές της σύλληψης, της συγγραφής και της έκδοσης των προγενέστερων έργων του, που διαφωτίζουν ερευνητές και αναγνώστες. Αναφέρεται, στην τέχνη του ως εξής: «Η συγγραφή είναι εξαντλητική οκτάωρη δουλειά, καθημερινή και αδιέξοδη. Δεν έχει καμία σχέση με την έμπνευση ή με την εξυπνάδα. Ούτε και με το ταλέντο».  

Ο Βασιλικός συνθέτει μια αυτοβιογραφία, η οποία ωστόσο ξεπερνά τις καθιερωμένες συμβάσεις του είδους, καθώς κινείται ανάμεσα στα όρια του ημερολογίου, της προσωπικής μαρτυρίας, του δοκιμίου. Με κεντρικό πυρήνα τη μνήμη, ο ρεαλισμός συμπλέκεται με τον λυρισμό, ο ερμητισμός με το παιγνιώδες, το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός αφηγήματος απαράμιλλης λογοτεχνικής αξίας. 

Ρία Ροροπούλου