ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ

Πόσες φορές δεν έχει καρφωθεί το βλέμμα μας επίμονα σε κάποιον με το μυαλό μας να τρέχει και να κάνει σενάρια που ο κινηματογράφος θα ζήλευε; Πόσες φορές έχουμε νιώσει φόβο, αποστροφή, απορία, οίκτο, ανησυχία ή και συμπόνια και έχουμε αποστασιοποιηθεί από κάποιον ‘’διαφορετικό’’ ή ήμασταν το λιγότερο επιφυλακτικοί; Πόσες φορές δεν στρέφουμε αλλού το βλέμμα προσποιούμενοι ότι δεν βλέπουμε, ξορκίζοντας το ‘’κακό’’; H απάντηση είναι ότι αυτό συνέβη, δυστυχώς, πολλές φορές και αυτό είναι η αρχή του φαινομένου που λέγεται ‘’στίγμα’’.

Εύλογα θα μπορούσε να πει κανείς , και όχι άδικα, ότι το να διαφέρει κάποιος, το να έχει μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό που παρεκκλίνει από το σύνηθες και το υγιές, δεν είναι μεμπτό, δεν είναι κακό. Τι γίνεται, όμως, όταν η διαφορετικότητα του ατόμου εντοπίζεται στην εξάρτηση του από ψυχοτρόπες ουσίες, στο αλκοόλ ή σε κάποια άλλη διαταραχή; Tότε είναι που η διαφορετικότητα γίνεται στίγμα και το στίγμα γίνεται βραχνάς γι ‘ αυτόν που το φέρει.

stigma
Το στίγμα λοιπόν αποτελείται από τρία συστατικά αλληλοεξαρτώμενα, τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις. Τα στερεότυπα δημιουργούνται από τις ελλιπείς ή λανθασμένες γνώσεις και η συναισθηματική αντίδραση αυτών είναι η προκατάληψη που με τη σειρά της εξωτερικεύεται και οδηγεί στις διακρίσεις. Διακρίνεται δε, στο κοινωνικό στίγμα, όπου η κοινωνία , τα άτομα-μέλη της, αποδίδουν το στίγμα σε αυτόν που το φέρει εκδηλώνοντας παράλληλα επιφύλαξη και αποστασιοποίηση, ενίοτε δε και αποστροφή και στο εσωτερικευμένο στίγμα, τον λεγόμενο αυτόστιγματισμό, όπου το ίδιο το άτομο υιοθετεί αυτές τις προκαταλήψεις και για τον ίδιο του τον εαυτό με αποτέλεσμα την αποστροφή και την ντροπή για τον ίδιο και την αποδοχή του προβλήματος του με μοιρολατρικό τρόπο.

Μπορεί θεωρητικά να πρόκειται για ένα απλό φαινόμενο , οι συνέπειες του, όμως, είναι μείζονος σημασίας κι έχουν άμεσο αντίκτυπο στη ζωή του ατόμου και δυστυχώς καθοριστικό γι΄αυτό και χρήζει άμεσης αντίληψης και συνειδητοποίησης αφενός, αποτελεσματικής και επί της ουσίας καταπολέμηση αφετέρου. Πιο συγκεκριμένα η ενημέρωση και η γνώση θα διέλυαν φόβους και θολωμένες προκαταλήψεις ενώ απαραίτητη είναι και η κατάλληλη εκπαίδευση των ειδικευμένων ατόμων και η επαφή τους με τον ασθενή ώστε να αναπτυχθεί μια λειτουργική και αποτελεσματική θεραπευτική σχέση καθώς και η συνηγορία υπέρ αυτών με την ορθή εκπροσώπηση και επιδίωξη των δικαιωμάτων τους. Τέλος το πιο σημαντικό είναι για μια φορά να μην σταθούμε απέναντι αλλά δίπλα τους και να διαμαρτυρόμαστε κάθε φορά που αυτοί οι άνθρωποι στερούνται ευκαιριών, δικαιωμάτων και κυρίως της αξιοπρέπειας τους!

Έλενα Παπαιωάννου