Οποιος και οποια εισέρχονται στους κόλπους της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν πολλούς και διάφορους κόσμους, πολλά πνευματικά μονοπάτια, τα οποία τους χαρίζουν αφειδώς τις εμπειρίες των διαδρομών τους. Τέχνες, επιστήμες, γράμματα εν γένει ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια τους και προσπαθούν να αγγίξουν τις ψυχές τους, ώστε να εμφυσήσουν μέσα τους την αγάπη, τη λαχτάρα, την αγωνία για κάτι, να τους εμπνεύσουν να ακολουθήσουν το δικό τους δρόμο, αυτόν που τους έκανε εντύπωση και επιθυμούν να εντρυφήσουν.
Τί προσφέρει ή κατά πολλούς τί θα έπρεπε να προσφέρει ένα σχολείο; Μόρφωση, γνώσεις, χαρά, ευτυχία, διασκέδαση, ψυχαγωγία, ολοκλήρωση, ανθρωπιά, σεβασμό, ήθος. Ολα τα παρεχόμενα μαθήματα, χωρίς να παραγνωρίζεται η αξία του ενός έναντι του άλλου, καταλλήλως συνδυασμένα και επεξεργασμένα από τον εκάστοτε καθηγητή, δίνουν στα παιδιά τα απαραίτητα συστατικά που η ψυχή τους χρειάζεται για να ανθίσει. Η παιδεία, όπως προαναφέρθηκε, έχει πολλά πρόσωπα. Η μουσική, η ζωγραφική, η γλωσσική μελέτη και το πείραμα προσθέτουν από ένα λιθάρι τη φορά για την προσεκτική κατασκευή του ανθρώπινου οικοδομήματος.
Ομως, όσο και να το αποφεύγουμε, διαπιστώνουμε ότι μια τέχνη παραβλέπεται. Η υποκριτική ήταν ανέκαθεν κάτι έμφυτο στον άνθρωπο. Τα μηνύματα που περνούν μέσω αυτής είναι παραστατικότατα και επεξηγηματικά. Στο πέρασμα των χρόνων υπέστη αλλαγές, μεταποιήσεις, απαγορεύσεις. Προχώρησε σε καινοτομίες, αλλά βαθιά μέσα της διατήρησε τον παραδοσιακό της χαρακτήρα. Διαφοροποιήθηκε και μας έδωσε πολλά και διάφορα είδη. Εθρεψε τις ψυχές των ανθρώπων, τους επιδαψίλευσε γνώση, τους προβλημάτισε, τους δίχασε, τους ένωσε. Με τη συνδρομή και άλλων τεχνών και επιστημών έφτασε στο επίπεδο που βρίσκεται σήμερα, μην σταματώντας να παράγει.
Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πραγματικότητας η αξία του θεάτρου δεν αναγνωρίζεται όσο θα όφειλε. Αυτό βέβαια ισχύει και για άλλα μαθήματα, αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης. Επρεπε να περάσει πόσος καιρός για να εισαχθεί αντίστοιχο μάθημα στο δημοτικό. Μέχρι πρότινος η πληροφόρηση σχετικά με το θέατρο και κάποιους στοιχειώδεις συγγραφείς εναπόκειται στην καλή θέληση του δασκάλου, ο οποίος θα έλεγε, στο πλαίσιο άλλων μαθημάτων, ό,τι θεωρούσε χρήσιμο να πεί και θα παρακινούσε τα παιδιά να οργανώσουν μια παράσταση, βασισμένη σε ελληνικό, κυρίως, ρεπερτόριο.
Οταν εισέρχεται κανείς στο γυμνάσιο τα πράγματα αλλάζουν. Ο ενθουσιασμός έχει φύγει, οι όποιες θεατρικές δραστηριότητες γίνονται στο πόδι και η μοναδική πληροφόρηση αφορά τα δεδομένα του αρχαίου δράματος. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, το αρχαίο δράμα κρίνεται η βάση της θεατρικής πράξης. Ενα θεμέλιο, του οποίου η γνώση είναι τουλάχιστον απαραίτητη. Δυστυχώς, στην πράξη η μελέτη του περιορίζεται στην τελευταία τάξη του γυμνασίου και είναι τελείως επιδερμική, καθώς μελετάται μόνο η τραγωδία. Η κωμωδία μένει ανεκμετάλλευτη και ποιός άραγε κάνει λόγο για το σατυρικό δράμα;
Στο λύκειο υπάρχει πρόβλεψη για τη σφαιρικότερη μελέτη οτυ θεάτρου, αλλά το αντίστοιχο μάθημα περιορίζεται στην α’ λυκείου και πολλές φορές παραγκωνίζεται χάριν άλλων προτεραιοτήτων. Πλέον δεν ακούγεται τίποτα πέρα από αυτό. Ο Οιδίπους τύραννος έχουν περάσει πολλά χρόνια που αποσύρθηκε από την ύλη της κατεύθυνσης (προσανατολισμού πλέον, γ’ δέσμης παλαιότερα) της γ’ λυκείου, ούτε η Αντιγόνη διδάσκεται πια στη β’ λυκείου.
Εάν παρατηρήσει κανείς τα προγράμματα σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, θα διαπιστώσει ότι τα αρχαίο δράμα κατείχε περίοπτη θέση στη διδασκαλία των αρχαίων Ελληνικών. Άλλοι, εκτός από τα προαναφερόμενα, είχαν την τύχη να διδαχθούν τα έργα Ιφιγένεια εν Ταύροις και Προμηθεύς Δεσμώτης. Και πάλι όμως το μεγαλείο των κειμένων έμενε στην άκρη, λιγότερο παλαιότερα, περισσότερο σήμερα, λόγω επιμονής στη μεταφραστική και εν μέρει στη γραμματικοσυντακτική εξέταση.
Και το νόημα; Να κάτι που πάντοτε ξεφεύγει από κάθε κείμενο, είτε ελληνικό, αρχαίο και νέο είτε λατινικό. Η ομορφιά καθίσταται για πολλούς επίπλαστη και στο τέλος το μόνο που βλέπουν είναι η ασχήμια της ανατομίας.
Η ενημέρωση σχετικά με τις όποιες θεατρικές συμβάσεις είναι πενιχρή και οι όποιες δραματικές σχολές και τα διάφορα πανεπιστημιακά τμήματα πελαγώνουν μπροστά στο φόρτο εργασίας που τους περιμένει. Κανείς δεν χάνεται και όλοι βρίσκουν το δρόμο τους, όμως καλό θα ήταν να υπάρχει και μια βοήθεια εκ των προτέρων, μια μαγιά, ώστε να μην πηγαίνει κάποιος κάπου τελείως απροετοίμαστος, με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι αυτά που θα ακούσει θα είναι ορθά και ουσιώδη.
Επιπλέον το θέατρο δύναται να προσφέρει τις υπηρεσίες του για την καλύτερη κατανόηση άλλων μαθημάτων. Η δραματοποίηση πολλών λογοτεχνικών έργων προσφέρει την αποζητούμενη ευχαρίστηση στα παιδιά και τα βοηθά να αποκωδικοποιήσουν το κείμενο ευκολότερα. Με άλλα λόγια, για λίγες στιγμές, μπαίνουν οι ίδιοι στη θέση του δημιουργού.
Επίσης η οργάνωση θεατρικών παραστάσεων και η δημιουργία τμημάτων μελέτης αρχαίου και σύγχρονου δράματος, στο πλαίσιο εξωσχολικών δραστηριοτήτων, θα δώσουν την ευκαιρία σε πολλούς και πολλες να λάβουν γνώσεις νέες και διασκεδαστικές, να βελτιώσουν τις ήδη υπάρχουσες και να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους.
Η δουλειά που κάνουν τα Καλλιτεχνικά γυμνάσια και λύκεια είναι αξιοθαύμαστη, αλλά δεν αρκεί. Ας ξαναδώσουμε στο θέατρο τη θέση που του αξίζει και ας μην το βλέπουμε ως το αποκούμπι της εκπαίδευσης. Μπορεί να υπάρχουν ελλείψεις γενικώς, αλλά εάν δεν υπάρξει πρόνοια για το γέμισμα των κενών με έξυπνο τρόπο, η ψυχή μας θα αδειάσει τελείως και το σώμα μας θα κινείται σε ρυθμούς υπαγόρευσης.
Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός