Η πορεία όλων των ανθρώπων χαράσσεται, διαμορφώνεται με βάση πολλούς παράγοντες, οι οποίοι σχηματίζουν την αυστηρά προσωπική ιστορία του καθενός. Από τα ισχυρότερα συναισθήματα και τις πιο ιδιαίτερες καταστάσεις, μέχρι τα ευτελέστερα αντικείμενα και ακόμη ένα μικρό ψέλλισμα, το οποίο μπορεί να προφερθεί από αγαπημένα χείλη, όλα ανεξαιρέτως συμβάλλουν στη δημιουργία της μοναδικής σφραγίδας κάθε ατόμου. Ενίοτε δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί με συγκεκριμένες αναμνήσεις, οι οποίες μας συντροφεύουν σε όλην τη διάρκεια της ζωής μας. Οσο και να προχωρούμε, όσο και να αλλάζουμε, όσο και αν οι όποιες συνθήκες, κάτω από τις οποίες υφιστάμεθα μέρα με τη μέρα, δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε κάτι που συνηθίζαμε στο παρελθόν με την ίδια ευκολία, η νοσταλγία κρατάει την εικόνα της περασμένης απόλαυσης δυνατή στο νού και την καρδία μας.
Μπορέι κάποτε η ανάμνηση να μην είναι τόσο ισχυρη, μόνο μια υπενθύμιση από κάτι, το οποίο κάποτε υπήρξε, αλλά δεν άφησε το στίγμα του σε κάποιους ή και σε πολλούς. Ακόμη όμως και αυτό αποκαθίσταται με το άγγιγμα του χρόνου, το οποίο του προσφέρει χρόνια και αξία ανεκτίμητη για όποιον τυγχάνει να το γνωρίζει. Πέρα από τις αναμνήσεις, οι οποίες ανήκουν σε όλους τους ανθρώπους και είναι καλά φυλαγμένες στης ψυχής τους το συρτάρι, ώστε να ανασύρονται με την πρώτη ευκαιρία, όλα τα άλλα υλικά αντικείμενα αλλάζουν χέρια ή αποξεχνιούνται και μένουν κάπου στου χρόνου τα αυλάκια, απροσδιόριστα πλέον από την αλλαγή των καιρών. Αφήνονται να συλλέξουν τη σκόνη του γοργοπόδαρου χρόνου που τα προσπερνάει δίχως οίκτο, δίνοντας μηδαμινή σημασία στην ύπαρξή τους. Πολλά από αυτά καταλήγουν σπαράγματα είτε στην πλησιέστερη χωματερή είτε σε κάποιο κέντρο ανακύκλωσης, εάν έχουν καλύτερη τύχη. Η άγνοια τα οδηγεί στον αφανισμό τους.
Την ίδια στιγμή όμως η γνώση τα διασώζει και τα κρατάει επίκαιρα, μέσα σε ένα διαχρονικό πλαίσιο. Επισκεπτόμενος κανείς ένα παλαιοπωλείο έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί μέσα σε έναν χώρο όπου ο χρόνος έχει μοιραστεί σε διάφορα μικρά κομμάτια. Εκεί κάποια μικρά ή μεγαλύτερα κομμάτια ενδύονται τον παιδικό μανδύα και μας καλούν σε ένα παιχνίδι ανακάλυψης. Σε αυτό το κρυφτό, όλα τους θέλουν να ανακαλυφθούν. Η χαρά της αναζήτησης και η χαρά της εύρεσης παλεύουν μέσα στον άνθρωπο για το ποιά θα επικρατήσει, καταλήγοντας πάντοτε σε μια αξιόλογη ισοπαλία. Σε οποιαδήποτε περίπτωση ο στόχος επετεύχθη. Το φαινομενικά χαμένο αντικείμενο ευρέθη και ο ευρών αμειφθήσεται μετά πλήρους ευδαιμονίας.
Η μνήμη μας η κατεργάρα έχει πάντοτε παιχνιδιάρικη διάθεση. Αυτή είναι που μας σπρώχνει στο κυνήγι χαμένων θησαυρών, προκειμένου να ικανοποιηθεί η ψυχική μας περιέργεια για την ύπαρξη ενός αντικειμένου ή για την επανάκτησή του. Πολλά ερεθίσματα θέτουν εκ νέου την αποξεχασμένη θύμιση και την επαναφέρουν στο προσκήνιο. Ετσι η βόλτα προς αυτά τα μαγαζιά είναι γεγονός. Μετά από προσεχτική έρευνα ή στο πλαίσιο ενός τυχαίου περιπάτου κάτι στέκεται ολόρθο μπροστά μας και μας κλείνει το μάτι, μεταδίδοντάς μας ένα θερμότατο φώς. Οι στιγμές που συνδέσαμε με διάφορα αντικείμενα παίρνουν σάρκα και οστά και ξεδιπλώνονται μπροστά μας σαν μια χιλιοπαιγμένη ταινία, η οποία όμως είναι τόσο ζωντανή, όσο την πρώτη ημέρα προβολής της. Μπορεί κανείς να χαθεί μέσα σε τέτοια μέρη. Ολα έχουν κάτι να του πούνε. Προχωράς και ακούς ψιθύρους ηλικιωμένων παντού. Οσο περισσότερο πλησιάζεις, τόσο η φωνή τους δυναμώνει. Και τότε παρατηρείς μια ευγενική μορφή να σε καθίζει αναπαυτικά και να σου διηγείται κάτι από την εποχή του, σαν να μην πέρασε ούτε ένα λεπτό από την αναγκαστική του απόσυρση.
Τα παλαιοπωλεία, στα μάτια πολλών ανθρώπων, φαντάζουν ως χώροι γεμάτοι σκόνη, όπου βασιλεύει το απόλυτο χάος. Αυτό αληθεύει, μέχρι να επηρεαστεί κανείς από τη μαγεία που εκπέμπουν αυτά τα μέρη. Σαν άλλη Αλίκη ταξιδεύει κανείς, μεταβαίνοντας από τόπο σε τόπο μέσα από αναρίθμητες κουνελότρυπες, οι οποίες μπορεί να έχουν τη μορφή ενός βιβλίου, ενός παιχνιδιού, ενός επίπλου, ενός πίνακα, μιας φωτογραφίας. Οι φαγωμένες σελίδες, το κιτρινωπό χρώμα, κάποιες σημειώσεις και ημερομηνίες σημαίνουσες για τον προηγούμενο ιδιοκτήτη, τα ξεθωριασμένα χρώματα, τα σκισίματα ή τα ελαφρά χτυπήματα είτε σε ευδιάκριτο είτε σε δυσδιάκριτο σημείο, τα καψίματα, οι ατέλειες, όλα αυτά που εντοπίζονται πάνω σε ό, τι αντέχει, εμφανή σημάδια πάλης με το χρόνο, προκειμένου να κρατήσει την αξιοπρέπειά του, πυροδοτούν πολλές σκέψεις στο μυαλό των ανθρώπων που τα αντικρίζουν για πρώτη φορά ή μετά από καιρό. Ιστορίες πλάθονται στο νού τους. Για λίγο παύουν να ζούν στο παρόν. Ταξιδεύουν στην εποχή της ακμής αυτών των αντικειμένων, όπου αυτά ήταν ‘’νέα’’ και είχαν τον πρώτο λόγο. Στο βλέμμα τους ξετυλίγεται η φρεσκάδα τους, η αλκιμότητά τους, η νιότη τους. Ακόμη και μια ξεχαρβαλωμένη κιθάρα ή μια φαφούτικη γραφομηχανή έχουν κάτι να μας πούν.
Παρά το γεγονός ότι τίποτε δεν ανήκει σε κανέναν, όλοι οι εραστές του παλαιού αποζητούν να το αποκτήσουν. Επιθυμούν να κρατήσουν λίγο χρόνο στα χέρια τους και να τον έχουν συντροφιά τους,. Ετσι έρχονται στιγμές που το υλικό παρελθόν αποκτά χρηματικό αντίτιμο και πωλείται. Κάποιος θα έλεγε ότι ό,τι αγαπούμε πραγματικά είναι ανεκτίμητο. Ομως στο πλαίσιο μιας αγοραπωλησίας τα πράγματα λειτουργούν τελείως διαφορετικά. Οι τιμές που τίθενται στα αντικείμενα κυμαίνονται από εξευτελιστικές, χαράς ευαγγέλιον για το μανιώδη συλλέκτη, μέχρι απαγορευτικές, βάζοντας χαλινό στην καταναλωτική μανία των ανθρώπων. Κάποτε όμως, ακόμη και τα πιο απρόσιτα, οικονομικά, πράγματα αγοράζονται και απομακρύνονται από το χώρο φύλαξής τους. Ξεκινούν ένα νέο ταξίδι σε ένα καινούργιο περιβάλλον, με σκοπό είτε να τονωθούν είτε να εμπλουτίσουν το βιβλίο των ιστοριών τους. Για ακόμη μια φορά ξυπνούν από τη χειμερία νάρκη τους και βιώνουν τον κόσμο, όπως αυτός κινείται στην εποχή του. Μπορεί να φαντάζουν παράτερα, μα λίγο ενδιαφέρει αυτό τους ανθρώπους, οι οποίοι αποφάσισαν να τα έχουν υπό την κατοχή τους. Εστω και ως διακοσμητικά στοιχεία διατηρούν την αίγλη τους, η οποία παραμένει άσβεστη μέσα στο διάβα του χρόνου.
Στο τέλος της μέρας ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά εκφράζει, με τον τρόπο του, την ευγνωμοσύνη του προς αυτά τα μέρη, τα οποία αποτελούν χρηματοκιβώτια στιγμών του παρελθόντος, οι οποίες σκορπούν το γέλιο και προσφέρουν απλόχερα αγαλλίαση στην αγωνία πολλών ανθρώπων. Οσο και αν το παρόν είναι ο πρόδρομος του μέλλοντος, το παρελθόν πολλές φορές κρίνεται καλός συμβουλάτορας. Καλό θα ήταν, επομένως, να μην μπαίνει στην άκρη.
Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός