Τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί μία πληθώρα από παιδικές ταινίες κινουμένων σχεδίων, οι οποίες εκτός από τη συμβολή τους στην ψυχαγωγία, διαπραγματεύονται με ιδιαίτερη λεπτότητα και ευαισθησία, απλότητα και γλαφυρότητα, θέματα αρχέτυπα και ψυχοπαθολογικές διαταραχές. Χρησιμοποιώντας την τακτική του ανθρωπομορφισμού και μέσω της παραστατικής παιδικής σεναριογραφίας, αναπτύσσουν τα θέματα αυτά με τέτοιο τρόπο, ώστε να καταστούν προσιτά και κατανοητά στο ευρύ κοινό.
Ταινίες ποιοτικές, διαχρονικές, που απευθύνονται σε μικρούς και μεγάλους, μιας και αναδύουν αισθήματα κι αναπαριστούν βιωματικές καταστάσεις και εμπειρίες που ο κάθε θεατής σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό έχει βιώσει. Ταινίες που είναι απόγονοι των πρώτων παιδικών ταινιών, όπως «L΄Arroseur arrosè» (1895) και «Le Repas de bèbè» (1895) των αδελφών Λεμιέρ, «Cendrillon» (1899) του Ζορζ Μελιέ, η πρώτη ταινία κινουμένου σχεδίου «Gertie the Dinosaur» (1909) και η ταινία του Τσάρλυ Τσάπλιν «The Kid» (1921), η οποία αποτελεί το πρωτότυπο παιδικής ταινίας με «ορόσημο για τα παιδιά ηθοποιούς».
Κατά την άποψή μου, δύο αντιπροσωπευτικές παιδικές ταινίες με ψυχολογικό περιεχόμενο είναι «The Lion King» και «Finding Dory».
Η παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων της Walt Disney Animation Studios «The Lion King» (1994), έχει θέμα τον κύκλο της ζωής. Πρωταγωνιστής ένα λιονταράκι, γιος του βασιλιά της σαβάνας, ο Σίμπα. Ο πατέρας του δολοφονείται από τον ίδιο του τον αδελφό. Ο μικρός Σίμπα, λόγω χειραγώγησης, θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για τον θάνατο του πατέρα του. Αυτοεξορίζεται. Τα χρόνια περνούν. Η επαφή του με τη φύση, οι καινούργιοι φίλοι και ο έρωτας που έρχεται στη ζωή του, τον βοηθούν να διαχειριστεί και να ξεπεράσει το πένθος, να επαναπροσδιορίσει τον σκοπό της ζωής του και τέλος να επιστρέψει στη σαβάνα και να διεκδικήσει το βασίλειό του θέτοντας τέρμα στην τυραννία του θείου του.
Η ταινία διαπραγματεύεται αρχέτυπα που καθορίζουν τη ζωή (το καλό και το κακό, τη ζωή και τον θάνατο, τον πόθο για εξουσία, τη ματαιοδοξία και την προδοσία, τη φιλία και την αγάπη). Προσεγγίζει με παραστατικότητα τον φόβο του θανάτου και τη διαχείριση του πένθους, το μετατραυματικό στρες και τον θυμό, την απώλεια και την καταλυτική συμβολή της φιλίας, του έρωτα και της επαφής με τη φύση, στην ανακούφιση του πένθους και στον επαναπροσδιορισμό της ζωής και τέλος τη λύτρωση και την κάθαρση.
Η παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων της Pixar Animation Studios, «Finding Dory» (2016), είναι ένας ύμνος της φιλίας και της καταλυτικής συμβολής της οικογένειας στη συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη του ατόμου που έχει δυσλειτουργία, μέσω της αγάπης, της αποδοχής της διαφορετικότητας, της ενσυναίσθησης, της συμπαράστασης και του κοινού αγώνα για την όσο το δυνατόν καλύτερη εξέλιξη του. Η ταινία στέλνει κι ένα ηχηρό μήνυμα στην αλγεινή κοινωνία· να αγκαλιάσει και να στηρίξει τα άτομα αυτά, γιατί με τον αποκλεισμό, τα κακόβουλα σχόλια, τις ειρωνίες και την αδιαφορία της, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τη βιοτή αυτών των ανθρώπων και των οικογενειών τους.
Πρωταγωνίστρια της παιδικής ταινίας είναι ένα ψάρι, η Dory, που πάσχει από απώλεια βραχείας μνήμης. Η ταινία είναι συνέχεια της παιδικής ταινίας κινουμένων σχεδίων «Finding Nemo». Έναν χρόνο μετά την επανασύνδεση του Νemo με τον πατέρα του, η Dory θυμάται ότι έχει κι αυτή οικογένεια. Ο Νemo και ο πατέρας του αποφασίζουν να τη βοηθήσουν να βρει τους γονείς της. Ενώ διασχίζουν ένα θαλάσσιο ρεύμα στον Ειρηνικό Ωκεανό, η Dory αιχμαλωτίζεται και βρίσκεται εγκλεισμένη σε καραντίνα στο ενυδρείο ενός Ινστιτούτου Θαλάσσιας Ζωής. Εκεί αποκτά καινούργιους φίλους. Εν τω μεταξύ, ο Νemo και ο πατέρας του την βρίσκουν και ενώ πιστεύουν ότι οι γονείς της βρίσκονται σ’ ένα φορτηγό και το ακολουθούν, η Dory ξαναχάνεται στον ωκεανό. Μετά από πολλές περιπέτειες, βρίσκει ένα μονοπάτι από κοχύλια που την οδηγούν κοντά τους.
Η ταινία διακυβεύεται τη διαταραχή της ελλειμματικής προσοχής και της υπερκινητικότητας. Παρουσιάζει με γλαφυρότητα τα συμπτώματα της διαταραχής (ανικανότητα συγκέντρωσης, διαχείρισης συναισθημάτων, εκτέλεσης κανόνων κ.λπ) και τα συναισθήματα που κατακλύζουν το άτομο (αίσθημα κατωτερότητας, ενοχής, αναποφασιστικότητας, άρνησης, θυμού, αυτοκατηγορίας κ.λπ.). Περιγράφει παραστατικά την αρνητική στάση του κοινωνικού περίγυρου στο διαφορετικό, αλλά και την καταλυτική συμβολή της οικογένειας και των φίλων στην αποδοχή της διαταραχής και της συνεχούς στήριξης της Dory, αξιοποιώντας και ενισχύοντας κάθε εν δυνάμει ικανότητα και δεξιότητά της και δημιουργώντας ένα περιβάλλον που να αισθάνεται και να είναι ασφαλής.
Θεωρώ ότι παιδικές ταινίες με ψυχολογικό περιεχόμενο ανοίγουν τους πνευματικούς ορίζοντες της κοινωνίας, την καλλιεργούν συναισθηματικά και δίνουν βήμα προς μία εκ βαθέων ενδοσκόπηση και επαναπροσδιορισμό της στάσης της σε άτομα με γνωστικές και συναισθηματικές δυσλειτουργίες.
ΜΑΡΙΑ ΤΑΝΟΥ ΑΝΔΡΕΙΑΝΟΥ
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ