Ιωάννης Βερνάρδος Λέων Φουκώ (Jean Bernard Léon Foucault), ένας μεγάλος επιστήμονας που έζησε στη Γαλλία, έδρασε και ανέπτυξε τις θεωρίες του κατά τον 19 αιώνα με σημαντικότερη αυτή που του έδωσε και την υστεροφημία του, την απόδειξη της περιστροφής της γης γύρω από τον εαυτό της. Έξυπνος και πάντα ένα βήμα μπροστά από την εποχή του, ο Φουκώ, γνήσιος παριζιάνος και γιος εκδότη, έλαβε κατ’οίκον εκπαίδευση και γρήγορα συνειδητοποίησε το ταλέντο του γύρω από την Πειραματική Φυσική και την Οπτική. Ωστόσο, αν και παγκοσμίως γνωστός ως φυσικός, στην πραγματικότητα αυτό που σπούδασε ήταν η Ιατρική από την οποία και απομακρύνθηκε εξαιτίας της αποστροφής του στο αντίκρισμα του αίματος.
Στο σπουδαίο μυαλό του οφείλονται εξίσου σπουδαίες ανακαλύψεις στον τομέα της Χημείας, του Ηλεκτρισμού και του Μαγνητισμού, ενώ, είναι αυτός που έθεσε και τις βάσεις της νεότερης Οπτικής. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του όμως δεν είναι άλλο από το “πείραμα του εκκρεμούς“. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τον ίδιο το 1851, στη Μεσημβρινή Αίθουσα του Αστεροσκοπείου του Παρισιού και ήταν η πρώτη δυναμική απόδειξη της περιστροφής της γης περί του άξονά της.
Βέβαια, στους περισσότερους έγινε γνωστό πολύ αργότερα, από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο το 1988, στο οποίο το εκκρεμές χρησιμοποιείται συμβολικά στην πλοκή. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που χωρίζεται σε τόμους 900 τουλάχιστον σελίδων ενώνοντας πολιτισμούς από την εποχή των σταυροφοριών στη Μέση Ανατολή μέχρι τη δεκαετία του 1970 στην Ιταλία. Το εκκρεμές ενώνει το μέλλον με το παρελθόν σε ένα ταξίδι μέσα στον χρόνο με άκρως αποκρυφιστικούς εμπλεκόμενους αλλά με γοητευτικό και ανεπανάληπτο τρόπο γραφής από τον Ουμπέρτο Έκο.
Το πείραμα:
Είναι απλό και μπορεί να το επιχειρήσει ο καθένας αρκεί να έχει ένα σχοινί και ένα βαρίδιο στο ένα άκρο του σχοινιού, τέτοιο ώστε να κρατά το σχοινί τεντωμένο. Μόλις τεθεί σε κίνηση το εκκρεμές -στο οποίο έγκειται και η δυσκολία του πειράματος λόγω της τριβής του αέρα- η ταλάντωση του σχοινιού καταλήγει κάθε φορά, σε διαφορετικά κάθετα επίπεδα ακριβώς επειδή η γη κινείται περιστροφικά. Η στροφή αυτή του επιπέδου ολοκληρώνει έναν πλήρη κύκλο σε διάστημα εικοσιτεσσάρων ωρών, το οποίο αποδεικνύει όχι μόνο πως η γη περιστρέφεται αλλά και ότι ένας κύκλος περιστροφής διαρκεί μία ημέρα.
Οι παρουσιάσεις από τον Φουκώ επαναλήφθηκαν για αρκετές εβδομάδες μετά την πρώτη εμφάνισή του στο Αστεροσκοπείο του Παρισιού αλλά και στο Πάνθεον το 1881, μέχρι που έγινε και επίσημα γνωστό πως η κατασκευή αυτή θα ήταν η τελευταία απόδειξη της κίνησης της γης. Λόγω του του εντυπωσιακού του μεγέθους αλλά και της σημασίας του για την Αστρονομική Φυσική εκθέματα του εκκρεμούς εκτίθενται σε μεγάλα πολιτιστικά κέντρα και μουσεία όπως στο Μουσείο Τεχνών και Επιτηδευμάτων στο Παρίσι (67 μ.), στο Πάνθεον στο Παρίσι (67 μ.), στην Βασιλική του Άγιου Πέτρου στο Βατικανό, στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο (60 μ.) και στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Ο Φουκώ τιμήθηκε για την συμβολή του με το αξίωμα της Λεγεώνας της τιμής (1862) από τον Ναπολέων τον ΙΙΙ και το μετάλλιο του Κόπλεϋ (1860) από την Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου στην οποία ήταν και μέλος.
B.K.