Μία πρωτότυπη και ιδιαίτερη έκθεση φωτογραφίας ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μέσω του Προγράμματος Καταγραφής Κτιρίων της Αθήνας κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Κατά την διάρκεια της έκθεσης οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν όλες τις νεοκλασικές μονοκατοικίες αλλά και την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των κτιρίων που χτίστηκαν από το 1830 έως το 1940 και διατηρούνται μέχρι και σήμερα στα επτά διαμερίσματα της Αθήνας.
Αξιοσημείωτο είναι πως η προσπάθεια καταγραφής όλων των κτιρίων που αγγίζουν τα 10 χιλιάδες έγινε σε διάρκεια 3 χρόνων καθώς για καθένα ξεχωριστά ήταν απαραίτητη η συλλογή μαρτυρίων και παλιών φωτογραφιών που θα αναδείκνυαν την ιστορία του μέσα στο χρόνο. Τα τελευταία χρόνια άλλωστε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία για την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου με το όνομα «Μonumenta» πραγματοποιεί με μεράκι και αγάπη το πρόγραμμα καταγραφής των κτιρίων με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Στο επίκεντρο των φωτογραφιών βρέθηκαν ιδιωτικά αλλά και δημόσια κτίρια σε διάφορους αρχιτεκτονικούς τύπους μέσα στα 110 χρόνια της οικοδόμησής τους, ενώ τα περισσότερα από τα διασωθέντα ανήκουν στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Πολλά βέβαια έχουν ανακαινισθεί ενώ άλλα έχουν ερημώσει τελείως ξεχασμένα από τους ιδιοκτήτες τους και το κράτος. Επιπλέον σημειώνεται ότι παρόλο που τα περισσότερα βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση η αξία τους όσον αφορά τα ευρήματα αποτιμάται μεγάλη.
Από τα πιο σημαντικά που έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα είναι:
- το Ινστιτούτο Παστέρ, χτίστηκε το 1920 και είναι από τα λίγα που δεν έχουν αλλάξει τίποτα μέσα στον χρόνο. Μέχρι και σήμερα λειτουργεί πλήρως ως ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα ερευνών για την πρόληψη και την θεραπεία Μολυσματικών Νοσημάτων, προσφέροντας μεγάλη βοήθεια στους τομείς της Δημόσιας Υγείας.
- η Ελληνική Εριουργία, βρίσκεται στα Άνω Πατήσια και χτίστηκε το 1914 εκεί που κάποτε έρεαν άφθονα τα νερά από το ρέμα του ποδονίφτη. Ήταν από τα μεγαλύτερα εργοστάσια κλώσης και ύφανσης της εποχής και η επιλογή του σημείου λόγω του σιδηροδρομικού σταθμού που ήταν δίπλα ήταν εξαιρετική. Το κτίριο ιστορικά έχει μεγάλη σημασία αφού για χρόνια προμήθευε τον στρατό με μάλλινα ρούχα και ενώ πέρασε από πολλά χέρια, άντεξε μέσα στα χρόνια της κατοχής ακόμα και όταν διοικούνταν από Γερμανούς που λογοδοτούσαν στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις. Σήμερα δυστυχώς αποτελεί ένα αστικό “κενό” αφού ένα μεγάλο κομμάτι του υπογείου λειτουργεί σαν αποθήκη και το υπόλοιπο ερημώνει παρόλο που πολλοί αρχιτέκτονες θεωρούν την κατάστασή του ως κτίριο αρκετά καλή.
- η βίλα Κλωναρίδη χρονολογείται το 1900-1902 και ήταν απόκτημα των αδελφών Μιλτιάδη και Ερρίκου Κλωναρίδη, ιδιοκτητών της τότε ομόρρυθμης εταιρίας «Ζυθοποιία και Παγοποιία Κλωναρίδη» που στις αρχές του 20ου αιώνα επί της Πατησίων ήταν ένα από τα ομορφότερα νεοκλασικά αριστουργήματα της εποχής. Φαίνεται μάλιστα πως το οίκημα ήταν το εξοχικό τους και όχι η βασική κατοικία τους για το οποίο έδωσαν περίπου 1,5 εκατομμύριο δραχμές. Για την βίλα Κλωναρίδη σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής αρχιτέκτονας φαίνεται να ήταν ο βαυαρός Ερνέστο Τσίλλερ και μέχρι τις αρχές του 1990 κατοικούσε η κόρη του Ερρίκου, Τζούλια Κλωναρίδη.
- Και η βίλα Καλλισπέρη με χαρακτηριστική την ημικυκλική της διαμόρφωση στην συμβολή των δρόμων Καλλισπέρη και Παρθενώνος και χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα. Πρόκειται για ένα συγκρότημα κτιρίων που στέγασε σημαντικές προσωπικότητες μέσα στον χρόνο. Τα οικόπεδα αγοράστηκαν μέσα στο διάστημα 1907-1919 από τον Γεώργιο και Σεβαστή Καλλισπέρη παιδιά του πολιτικού και αγωνιστή του ελληνοτουρκικού πολέμου το 1897, Νικολάου Καλλισπέρη. Το οίκημα έχει προταθεί από τον Δήμο Χαλανδρίου στον οποίο και ανήκει να αποκατασταθεί και να χρησιμοποιηθεί σαν μουσείο.
Για όσους δεν πρόλαβαν την έκθεση φωτογραφίας μπορούν απλά με μία απλή βόλτα στο κέντρο να δουν από κοντά τα περισσότερα από αυτά τα κτίρια αφού είναι σχεδόν όλα συγκεντρωμένα σε έναν χώρο. Με μια μικρή πεζοπορία μπορείτε να αξιοποιήσετε το απόγευμά σας και απολαύσετε την ομορφιά αυτής της πόλης που κρύβει μυστικές γωνιές ποιοτικού πλούτου και κληρονομιάς που σε πολλούς από εμάς δυστυχώς παραμένουν άγνωστα.
B.K.