Ο Βαγγέλης Τσαβδάρης μιλά στο free minds
Κάθε συνέντευξη πάντοτε αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία γνώσης και αλληλεπίδρασης με αξιόλογους ανθρώπους. Η συνάντηση με μια πρωτότυπη ποιητική φωνή, όμως, θεωρείται μια κατάδυση σε πρωτοφανέρωτες πλευρές του νου.
Ο Βαγγέλης Τσαβδάρης, με καταγωγή από τον Δήμο Αλμωπίας είναι ποιητής, αρθρογράφος και κριτικογράφος, μεταπτυχιακός φοιτητής της δημιουργικής γραφής. Εργάζεται ως εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής και καθώς ο ίδιος είναι από τους πρώτους εκπαιδευτικούς με κινητική αναπηρία, αγωνίζεται και την πρόσβαση των ευπαθών κοινωνικών ομάδων στην εκπαίδευση. Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα πραγματοποιήθηκε το 2016 με την ποιητική συλλογή Με πλοίο δίχως πόδια, ψυχή χωρίς κατάρτια από τις εκδόσεις Ινφογνώμων. Το 2018 δημοσιεύθηκε η δεύτερη του συλλογή με τίτλο Χαλιναγώγησε με έρωτα τα γκέμια του Άδη, αναδεικνύοντας μια γνήσια ποιητική έμπνευση.
Η νέα σας ποιητική συλλογή τιτλοφορείται Χαλιναγώγησε με Έρωτα τα γκέμια του Άδη. Ποια η σχέση του έρωτα και του θανάτου με την ποίηση;
Αν λάβουμε υπόψιν τα διδάγματα του Freud, θα διακρίνουμε μια ψυχαναλυτική υφή της ποίησης. Η ποίηση αποτελεί μια βιωματική εμπειρία, άμεσα συνυφασμένη με τον έρωτα και τον θάνατο. Άλλωστε, ο έρωτας και ο θάνατος συνδέονται μεταξύ τους με άρρηκτη σχέση. Κατ’ επέκταση, οποιοσδήποτε χωρισμός ή αποχαιρετισμός μαρτυρεί έναν κύκλο που κλείνει. Ο θάνατος προοικονομείται και χαλιναγωγείται μέσω της θεραπευτικής μορφής.
Όπως και η πρώτη συλλογή, έτσι και η δεύτερη αποτελούν μια μορφή art therapy. Μεγάλη περηφάνεια είναι για μένα ότι μπορώ και ακουμπώ τις ποικίλες μορφές της γυναικείας ύπαρξης, η οποία ενσαρκώνει τον έρωτα.
Τί αποτελεί την πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία των ποιημάτων σας; Ποιοι είναι οι ανασταλτικοί παράγοντες για συγγραφή;
Η ποιητική μου πορεία έχει σφραγιστεί από φιλοσοφικές αναζητήσεις και μάλιστα από τη φιλοσοφία και το έργο του Λιαντίνη, του οποίου η ζωή και ο θάνατος αποτελεί ένα πολιτικοκοινωνικό μήνυμα για τους εξοστρακισμένους του κόσμου αυτού. Η μελέτη του συγγραφικού του έργου με αντικειμενικότητα διεύρυνε τους δικούς μου ποιητικούς ορίζοντες. Επίσης, πηγή έμπνευσης αποτελεί η σύνδεση της λογοτεχνίας με την έβδομη τέχνη. Ταινίες όπως «Η γενιά του Prozac», «Σεπτέμβρης 2013» και «Μικρά Αγγλία» μου επιτρέπουν να ξεδιπλώνω τις απαραίτητες συσχετίσεις. Κίνητρα γραφής αποτελούν ακόμη η καταθλιπτική συμπεριφορά και το αλκοόλ. Τίποτα, όμως, δεν μεθά όσο το βλέμμα μια γυναίκας. Πιστεύω ότι κάθε γυναίκα κρύβει μέσα της μια ομορφιά. Αυτήν την ομορφιά, λοιπόν, την κλέβω από εκείνη και της την επιστρέφω μέσα από την ποίηση.
Από την άλλη πλευρά, στους ανασταλτικούς παράγοντες συγκαταλέγω την αντιποιητική και αντισυγγραφική εποχή στην οποία οι σχέσεις των ανθρώπων «φυτοζωούν». Ο αγώνας για τον βιοπορισμό και η εξαντλητική εργασία έχουν στερήσει από τον σύγχρονο άνθρωπο την δημιουργικότητα, αλλά και την ουσιαστική επαφή με την τέχνη. Κυρίως, όμως, του έχουν στερήσει τον εαυτό του. Έτσι, οι σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα μπορούν να χαρακτηριστούν «ντεκαφεϊνέ». Υπάρχει ατολμία στο φλερτ, διότι δεν έχουμε μάθει να μιλάμε στις γυναίκες. Ο άνδρας δεν τολμά και η γυναίκα απορρίπτει ενεργοποιώντας αρχέγονους μηχανισμούς αυταρέσκειας και ευαισθησίας. Κυρίως, όμως, απορρίπτεται το διαφορετικό και εμφανίζεται κοινωνική και ψυχολογική αναπηρία και στα δύο φύλα.
Ποια είναι τα αγαπημένα σας διαβάσματα και με ποιον τρόπο σας επηρέασαν;
Εκτός από τον Λιαντίνη που προαναφέρθηκε, μου αρέσουν οι μη αποδεκτοί και κατατρεγμένοι συγγραφείς. Ο ποιητής και στιχουργός Γιώργος Κακουλίδης, που θα χαρακτήριζα ως μετεξέλιξη του Καββαδία, ο εβραιογιαννώτης Γιοσέφ Ελιγιά, οι Παπαδίτσας, Χριστιανόπουλος, Ρίτσος και Χιόνης. Από τους Έλληνες ποιητές μου αρέσει και ο Καβάφης, διότι είναι ένας πολίτης του κόσμου. Από ξένους συγγραφείς ξεχωρίζω τους Oscar Wilde, Neruda και λιγότερο τον Breton. Όμως, ταυτίζομαι με τον Bukowski, καθώς βιώνω εμπειρίες προσωπικές μέσα από το δικό του έργο.
Γενικότερα, πιστεύω πως ως αναγνώστες οφείλουμε να ξεκολλήσουμε από τον λογοτεχνικό κανόνα, από τον οποίο σήμερα δεν μπορούμε να απαλλαγούμε. Η ζωή μας οφείλει να σφύζει από την ποίηση. Όχι, όμως, από εκείνη την «αρτηριοσκληρωτική» ποίηση που καθορίζεται από τα διάφορα εμπορικά κυκλώματα. Οφείλουμε να παρασυρθούμε από το έργο ποιητών που δεν μπήκαν σε καλούπια, που δεν συμβιβάστηκαν, αλλά που έζησαν και έγραψαν ως «αδέσποτοι».
Για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας, οι νέοι σήμερα έχουν απομακρυνθεί από την ποίηση και γενικότερα από τη λογοτεχνία;
Ο βασικότερος παράγοντας που αποτρέπει τους νέους από την λογοτεχνική παραγωγή είναι σαφώς ότι έχουν χάσει κάθε επαφή με την ανάγνωση και τα λογοτεχνικά δρώμενα. Ευθύνη για αυτή την κατάληξη έχει σαφώς το εκπαιδευτικό σύστημα, που σκοτώνει κάθε τι βιωματικό. Αντί να καθοδηγήσει τους μαθητές να κλείσουν τα μάτια και να αφεθούν ελεύθεροι στα νοήματα του λογοτεχνικού έργου, τους περιορίζει σε μια στείρα χρησιμοθηρική ανάγνωση. Επίσης, για τους νέους η ποίηση έχει ελιτιστικό χαρακτήρα. Τους θυμίζει τις παλιές ελληνικές ταινίες και έτσι και ο ποιητής αποκτά μια κινηματογραφική υφή, απρόσιτη σε εκείνους. Σε αυτό συνδράμει και η κριτική, η οποία υπακούει σε κανόνες marketing και τους απομακρύνει περισσότερο. Φυσικά, οι νέοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο…
Πιστεύετε ότι το διαδίκτυο και οι νέες τεχνολογίες ενισχύουν την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων ή την αποδυναμώνουν;
Η χρήση της τεχνολογίας αποτελεί δίκοπο μαχαίρι˙ μαχαίρι με κοινωνιολογικές προεκτάσεις… Βρίσκεται στα χέρια του κάθε νέου ξεχωριστά η απόφαση η σχετική με τον τρόπο αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών. Αν η χρήση τους αποτελεί για εκείνον υποχρέωση προκειμένου να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες, τότε είναι θαμμένος. Αντιθέτως, αν η αναζήτηση του είναι αποτελεσματική και ελεύθερη, τότε θα αποκτήσει σημαντικά πλεονεκτήματα. Το σημαντικότερο: θα γευτεί το νέκταρ της τέχνης.
Πόσο δύσκολο είναι για έναν νέο ποιητή να εκδώσει το έργο του;
Δεν θα μιλήσω γενικά, αλλά θα σας καταθέσω τις προσωπικές μου εμπειρίες. Έχοντας μέσα μου το σαράκι της ποίησης, ξεκίνησα να δημοσιεύω σε τοπικό blog και να συμμετέχω σε τοπικές ποιητικές βραδιές. Καθοριστικό ρόλο για την ποιητική μου πορεία διαδραμάτισε η συνάντηση με τον ποιητή Τριαντάφυλλο Σερμέτη. Στη συνέχεια, απέστειλα υλικό σε πολλούς εκδοτικούς οίκους, οι εκπρόσωποι των οποίων με αντιμετώπιζαν με καχυποψία, καθώς δεν επιβεβαίωνα το στερεότυπο του ηλικιακά μεστωμένου ποιητή. Επίσης, ήταν και τα χρήματα στη μέση… Έπρεπε να δώσω περίπου 5.000 € μόνο για το ξεκίνημα. Στάθηκα τυχερός όταν το 2016 συνάντησα τον Σάββα Καλεντερίδη στην Αθήνα, μέσω του οποίου εντάχθηκα στις εκδόσεις Ινφογνώμων και άρχισε για μένα μια γόνιμη πορεία στον χώρο των εκδόσεων.
Μέσω της τέχνης σας αναδεικνύεται το ζήτημα της αναπηρίας. Ποια προβλήματα πιστεύετε ότι αντιμετωπίζει ένα άτομο με αναπηρία στη χώρα μας;
Μεγάλη κουβέντα… Κουλτούρα, Παιδεία, Βιώματα… Πρέπει να στρέψουμε το ενδιαφέρον στο ίδιο το άτομο με αναπηρία και να αναρωτηθούμε που θέλει εκείνο να ρίξει τον προβολέα. Επίσης, πρέπει να αναρωτηθούμε ποια είναι η προσφορά της πολιτείας. Είναι υποκριτική ή ρεαλιστική;
Οι άνθρωποι με αναπηρίες σήμερα είναι εγκλωβισμένοι παρά ενταγμένοι, αναζητώντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Αρχικά, μέσα από την ένταξη τους στην κοινωνική ζωή, με τη δυνατότητα πρόσβασης σε όλους του χώρους, με ράμπες, επιδόματα, κλπ. Δεύτερον, απαραίτητη προϋπόθεση για την υγιή πνευματική και σωματική ανάπτυξη του αναπήρου είναι η επαφή με το άλλο φύλο. Για το ζήτημα της σεξουαλικής ζωής των αναπήρων υπάρχει σιωπή. Αν ο άνθρωπος δεν βιώσει τον έρωτα, πάντοτε θα είναι ανολοκλήρωτος. Η ερωτική αλληλεπίδραση αποτελεί φυσικό παυσίπονο της ζωής, μιας και μειώνει αισθητά τον φυσικό και σωματικό πόνο. Τέλος, σοβαρό πρόβλημα είναι η έλλειψη αγωγής. Συχνά οι αναπηρίες δαιμονοποιούνται και οι άνθρωποι ξεχνούν πως ο ανάπηρος είναι άνθρωπος της διπλανής πόρτα, όπως κι εσύ.
Η αναπηρία μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για εσάς;
Θα συγκατέλεγα τον εαυτό μου στους αδέσποτους και άστεγους ποιητές. Η αναπηρία με βοηθά να ανασκαλεύω τον θάνατο και να απομυθοποιώ τη ζωή. Όποιος παίζει τη ζωή του κορώνα-γράμματα καθημερινά, αντλεί την έμπνευση του από αυτόν τον αγώνα. Όποιος πάλι έχει εξευμενίσει τον θάνατο, δεν φοβάται τη ζωή.
Δώστε μας μια συμβουλή για τους ομότεχνούς σας και μια συμβουλή για τους αναγνώστες σας.
Δεν είμαι μέντορας. Όμως, αν πρέπει να απευθυνθώ στους νέους ποιητές θα τους συμβούλευα να μαλώνουν συνεχώς με τα σωθικά τους. Να βιώνουν μια ιδιόμορφη αλητεία. Τι σημαίνει αυτό; Να είναι αλήτες, να αφήνονται στην αλητεία του μυαλού, χωρίς να κάνουν αλητείες.
Όσο για τους αναγνώστες μου, θα τους συμβούλευα να με διαβάζουν και να ερωτεύονται. Ένα κορμί χωρίς έρωτα, είναι ένα κορμί νεκρό. Κάθε ανάγνωση των ποιημάτων μου ας αποτελεί ένα μνημόσυνο. Τους ζητώ να με μνημονεύουν, λοιπόν, αμφισβητώντας με. Μόνο με αυτόν τον τρόπο-με την αμφισβήτηση των απλών αυθόρμητων ανθρώπων-μπορώ κι εγώ να γίνω καλύτερος.
Ρία Ροροπούλου