Προβληματισμός #6: Επάγγελμα μνήμων

Μπορεί να είναι πεπερασμένη, να έχει τη δυνατότητα χωρητικότητας πολλών πληροφοριών και να διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αλλού να είναι ιδαιτέρως ισχυρή και να προκαλεί το δέος και το φθόνο. Αλλού μπορεί να είναι ιδιαίτερως αδύναμη και να επισύρει την αμηχανία και τον εκνευρισμό. Οπως και να έχει το πράγμα, κανείς δεν είναι εις θέσιν να κατηγορήσει τον εαυτό του για την κατάστασή του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μνήμη είναι ένα απίστευτο εργαλείο, χάρη στην οποία το ανθρώπινο γένος υφίσταται στο πέρασμα του ολέθριου χρόνου και κινείται ανάμεσά του. Με τη συνδρομή αυτής της νοητικής λειτουργίας αποφεύγονται μελλοντικά σφάλματα, διαφυλάσσονται χρήσιμες και μη πληροφορίες, διευκολύνονται οι πάσης φύσεως εργασίες και ο χρόνος διεκπεραίωσής του μειώνεται σημαντικά. Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα εκπληκτικό σύνολο οργάνων, τα οποία συνεργάζονται αρμονικά, προκειμένου να επιτρέπουν στο κάθε όν να υπάρχει και να δρά. Οι δυνατότητές του είναι περιορισμένες μεν, αλλά πάντοτε εντυπωσιακές, τόσο οι σωματικές όσο και οι διανοητικές. Εδώ έγκειται και η σημαντικότητα της μνήμης.

μνήμη

Μέσω αυτής όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας καταγράφονται στους νευρώνες του εγκεφάλου και φυλάσσονται για μελλοντική χρήση. Διάφορες δεξιότητες και γνώσεις εντυπώνονται σε αυτόν και κρατούνται εκεί για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο σκοπός που εξυπηρετείται αφορά τη συνέχεια και τη δημιουργία. Χωρίς τη μνήμη θα υπήρχε μια αέναη επανάληψη, με τελικό προορισμό την αποτελμάτωση και τη στασιμότητα. Στο τέλος η εξαφάνιση θα ήταν αναπόφευκτη και η ζωή θα έπαιρνε άλλο νόημα στα μάτια των ανθρώπων. Με τη συγκράτηση διαφόρων γεγονότων στη μνήμη του ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει σε επανεκτίμηση πολλών ηθικών και μη αξιών, να ασκήσει κοινωνική κριτική, να αποφύγει τους διαφόρους σκοπέλους του παρελθόντος και να χαράξει μια νέα πορεία στη ζωή του, έχοντας ως πυξίδα το χθές, το οποίο τον βοηθάει στο σήμερα να έχει ένα υγιέστερο και ομορφότερο αύριο.

Εδώ έγκειται και η σημαντικότητα της ιστορικής γνώσης. Δίχως αυτήν, στις βασικές της τουλάχιστον πτυχές και με αντικειμενικά τεκμηριωμένη γνώση των γεγονότων, ο άνθρωπος καταντά ένα ανδρείκελο, το οποίο, άβουλο όν, περιφέρεται από εξουσιαστές, οι οποίοι εξυπηρετούν τα ιδιωτικά τους συμφέροντα.

Ο ψυχισμός του κάθε ατόμου εξαρτάται από τα ερεθίσματα, τα οποία αυτός κατά καιρούς λαμβάνει από τον περιβάλλοντα χώρο. Οι διάφορες αναποδιές και δυσκολίες, όσο ρομαντικό και εάν δίνει την εντύπωση ότι είναι, μπορούν να εξαλειφθούν, μόλις κανείς ανακαλέσει στη μνήμη του κάτι ή κάποιον που θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού του. Είτε αυτό μπορεί να είναι ένα γεγονός, είτε μικρό είτε μεγάλο, είτε ένα αγαπημένο πρόσωπο, το οποίο ενδεχομένως να είναι μακριά ή να μην είναι πλέον εν ζωή, η ανάμνησή τους σε στιγμές ιδίως απαιτητικές ενσταλάζει βάλσαμο στις ψυχές των ανθρώπων , τους προσφέρει ανακούφιση, τους ηρεμεί, γαληνεύει το είναι τους και τους προσφέρει την απαραίτητη ψυχική δύναμη να συνεχίσουν να πορεύονται, τόσο για χάρη τους, αφού το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτοί μόνο το καλό τους θα ήθελαν, όσο και για τους ίδιους. Κατά αυτή την έννοια διάφορα οπτικοακουστικά μέσα καθίστανται πολύτιμα αντικείμενα, καθώς τονώνουν και συμπληρώνουν τη μνήμη, η οποία, ενδεχομένως να έχει ατονήσει με τον καιρό. Μια φωτογραφία φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού και εκτίθεται σε περίοπτη θέση οπουδήποτε αυτό κρίνεται απαραίτητο. Ενα βίντεο προβάλλεται ξανά και ξανά με την πρώτη ευκαιρία και σε κάθε ταιριαστή περίσταση. Αισθάνεται κανείς ότι αυτά τα άτομα που παρατηρεί είτε στο τυπωμένο ψηφιακά χαρτί είτε στην κινούμενη εικόνα είναι ακόμη δραστήρια, θαλερά και παρόντα. Η παρουσία τους γίνεται αντιληπτή, με αποτέλεσμα μια ζεστασιά να εμφωλεύει στις ψυχές των ανθρώπων που τους ανακαλούν στη μνήμη τους.

Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση και παρανόηση της πραγματικότητας. Το παρελθόν αποτελεί ένα πεπερασμένο γεγονός, του οποίου η επανάληψη καθίσταται αδύνατη. Η ζωή είναι μονόδρομος και δεν υπόκειται σε παλινδρομήσεις. Είναι η γραμμικότητα του χρόνου που μας ωθεί αναγκαστικά μπροστά. Μας επιτρέπει να κρατούμε στοιχεία από παλαιότερες περιόδους, αλλά μας απαγορεύει να παραμένουμε πακτωμένοι σε κάτι, το οποίο δεν μπορεί να επαναληφθεί. Εχοντας αυτό στο νού του ο καθένας από εμάς συνεχίζει να πορεύεται, λαμβάνοντας υπόψη του τα παλαιά που θεωρεί άξια μνημόνευσης, προσθέτοντας νέα στοιχεία στην προσωπική του ατραπό.

Με βάση τη δύναμη της μνήμης μας έχουμε την τάση να κατηγοριοποιούμαστε και σε αυτό τον τομέα. Υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι διαθέτουν ισχυρότατη μνήμη και είναι εις θέσιν να συγκρατούν πάρα πολλές πληροφορίες σε τέτοιο βαθμό που να προκαλούν μεγάλη εντύπωση. Είτε πρόκειται για την απαγγελία, από στήθους, ενός μακρού ποιήματος, είτε για την υπενθύμιση πολλών τηλεφωνικών αριθμών, είτε για τη γνώση πολλών ξένων γλωσσών, είτε την αναφορά πολλών και αγνώστων, πολλές φορές, ιστορικών ημερομηνιών, είτε την εξυπηρέτηση μιας δύσκολης παραγγελίας, χωρίς χαρτί και μολύβι, η οποία ειπώθηκε πριν από ένα λεπτό, το γεγονός παραμένει απίστευτο για πολλούς και δυσερμήνευτο.

Στον αντίποδα αυτών των ‘’υπερανθρώπων’’ βρίσκονται εκείνοι, οι οποίοι δεν φημίζονται για το καλό τους μνημονικό, το οποίο, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε παρεξηγήσεις, στο πλαίσιο κάποιων φιλικών ή συγγενικών εκδηλώσεων.

Υστερα έρχονται αυτοί, οι οποίοι διαθέτουν επιλεκτική μνήμη. Αυτοί επιθυμούν να συγκρατούν ο,τιδήποτε τους αφορά και τους ενδιαφέρει. Ολα τα υπόλοιπα φαντάζουν στο μυαλό τους σαν μια θολή ονειροφαντασία.

Οπως και να έχει το πράγμα, όποιες και να είναι οι μνημονικές δυνατότητες του κάθε ανθρώπου, το ζητούμενο παραμένει πάντοτε το ίδιο. Η προστασία της μνήμης, διότι αυτή μένει στο τέλος. Αυτή αποκαθιστά τους ανθρώπους και τους δίνει τη θέση που τους αρμόζει στο χρονοντούλαπο των αναμνήσεων και στις ψυχές των αγαπημένων τους προσώπων. Τους παρέχει κουράγιο, ώστε να προχωρήσουν μπροστά, να αφήσουν στην άκρη λάθη και να ατενίσουν ό,τι ξεδιπλώνεται μπροστά τους με αισιοδοξία. Αυτή στέκει μπρός τους, αδιάψευστος μάρτυρας της αλήθειας και τους δείχνει το δρόμο. Αλλωστε το είχε πεί και ο Γκαίτε. ‘’Οποιος την ιστορία του την ίδια δεν γνωρίζει, το πώς και το γιατί εδώ και τρείς χιλιάδες χρόνια, στης αμάθειας το σκοτάδι μένει και ζεί μονάχα από τη μια στην άλλη μέρα’’.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός