Ένα ακόμα, λες και αρχίζεις να ξεφυλλίζεις το καινούργιο σου βιβλίο. Το εκκρεμές του Φουκώ, ένα κλασικό βιβλίο που κάθε λίστα με τα “must read” εμπεριέχει. Διαβάζοντας το οπισθόφυλλο και μόνο αντιλαμβάνεσαι ότι είναι ένα βιβλίο κάπως διαφορετικό…δεν είναι ένα βιβλίο που απλά θα προσπεράσεις, αλλά ένα κείμενο που σίγουρα θα εμπλουτίσει τις γνώσεις σου, θα σε προβληματίσει, θα σε κάνει να μείνεις κολλημένη στις αράδες του…
Εμπεριέχει σχεδόν όλη την παγκόσμια ιστορία, από την εποχή των σταυροφοριών στη Μέση Ανατολή μέχρι τη δεκαετία του ’70 στην Ιταλία, οπότε είναι σαφές ότι και μόνο λόγω του εύρους των ιστορικών αναφορών είναι ένα βιβλίο πολυεπίπεδο με συνεχείς αναφορές σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές. Το ενδιαφέρον είναι ότι όλες αυτές οι διαφορετικές αναφορές που το κάνουν να φαντάζει πολυεπίπεδο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες αποδεικνύοντας τη μαεστρία του Έκο. Καταφέρνει με έναν τόσο σύνθετο, αλλά και άρτιο τρόπο παράλληλα να ερμηνεύσει το παρελθόν, αν και σε κάποια σημεία νομίζεις ότι προσπαθεί να ερμηνέψει το μέλλον. Ερμηνεύει ιστορικά όμως το παρελθόν ή εντάσσεται στην “επιστήμη” της ανιστορικότητας και της παγκόσμιας συνωμοσιολογίας;
Ας τα πάρουμε με τη σειρά όμως, το εκκρεμές του Φουκώ» είναι το δεύτερο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο και κυκλοφόρησε το 1988, οχτώ χρόνια μετά το «Όνομα του Ρόδου». O Ιταλός Ουμπέρτο Έκο, ο ρεαλιστής φιλόσοφος κατάφερε να ξεχωρίσει για το συγγραφικό του ταλέντο και τη φιλοσοφημένη σκέψη του. Έζησε έντονα παιδικά χρόνια με τον Β’ παγκόσμιο να τον σημαδεύει σε νεαρή ηλικία. Παρά την βαθιά πολιτικοποίηση του κατά την ενηλικίωσή του ομολογούσε πως ήταν ευγνώμων που η σαθρή πολιτική κατάσταση της εποχής τον βρήκε σε μικρή ηλικία. Αφοσιώθηκε στη συγγραφή μυθιστορημάτων, τα οποία σημείωσαν αξιόλογες πωλήσεις για τα δεδομένα της εποχής.Υπήρξε πολυγραφότατος, έλαβε εκατοντάδες διακρίσεις κατά τη διάρκεια της ζωής του και προσπάθησε με τα έργα του να συσχετίσει άμεσα την πολιτική και την κοινωνία με τη λογοτεχνία. Αν και υποστήριζε θερμά την αριστερή του ιδεολογία ποτέ δεν εντάχθηκε σε κάποιο κόμμα διατηρώντας κατ’ αυτό τον τρόπο την ανεξαρτησία του. Γνώριζε άπταιστα αρχαία ελληνικά και λατινικά καθώς και τρεις ακόμη γλώσσες. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι ο Έκο θεωρούσε τον κόσμο αινιγματικό και άκακο, ο οποίος εξαιτίας της ανθρώπινης περιέργειας και ανάγκης να τον ερμηνεύσει αποκτά τελικά τρομερές διαστάσεις. Αυτή του τη φιλοσοφία αποπνέουν όλα του τα δημιουργήματα.
Ο τίτλος του βιβλίου μας, μας συνδέει με τον Λεόν Φουκώ, τον Γάλλο φυσικό και δημιουργό του εκκρεμούς. Ο Ιωάννης Βερνάρδος Λέων Φουκώ (Jean Bernard Léon Foucault), ένας μεγάλος επιστήμονας που έζησε στη Γαλλία, έδρασε και ανέπτυξε τις θεωρίες του κατά τον 19 αιώνα με σημαντικότερη αυτή που του έδωσε και την υστεροφημία του, την απόδειξη της περιστροφής της γης γύρω από τον εαυτό της. Στο σπουδαίο μυαλό του οφείλονται εξίσου σπουδαίες ανακαλύψεις στον τομέα της Χημείας, του Ηλεκτρισμού και του Μαγνητισμού, ενώ, είναι αυτός που έθεσε και τις βάσεις της νεότερης Οπτικής. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του όμως δεν είναι άλλο από το “πείραμα του εκκρεμούς“. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τον ίδιο το 1851, στη Μεσημβρινή Αίθουσα του Αστεροσκοπείου του Παρισιού και ήταν η πρώτη δυναμική απόδειξη της περιστροφής της γης περί του άξονά της.
Σύμφωνα με την ιστορία μας το Εκκρεμές του Φουκώ εκτίθεται σ’ένα μουσείο των Παρισίων, αυτό το μουσείο μαζί με έναν εκδοτικό οίκο στο Μιλάνου αποτελούν τα βασικά σημεία που διαδραματίζεται η ιστορία μας. Ο αφηγητής και βασικός ήρωας, ένας υποψήφιος διδάκτορας της Ιστορίας που μελετά τους Ναΐτες ιππότες. Συναντά τυχαία έναν επιμελητή εκδόσεων σε έναν περίεργο εκδοτικό οίκο που ασχολείται κυρίως με τον αποκρυφισμό, ο οποίος του προτείνει να συνεργαστούν για την έκδοση μιας σειράς βιβλίων με ανάλογο θέμα. Εκείνος δέχεται και έτσι αρχίζουν να διαβάζουν εκατοντάδες χειρόγραφα. Στην ομάδα αυτή προστίθεται αργότερα και ένας μελετητής της Καμπάλα και ένας μυστηριώδης σύμβουλος, αριστοκρατικής καταγωγής και πάμπλουτος, ο οποίος αφήνει να εννοηθεί ότι είναι ο κόμης Σεν Ζερμαίν (θρυλική μορφή του αποκρυφισμού). Μετά από πολλές ώρες μελέτης και αρκετό διάστημα, αυτοι οι τρεις επιμελητές αρχίζουν να αναπτύσσουν τη δική τους θεωρία συνωμοσίας, το “Σχέδιο”, ως εν μέρει σατυρικό και εν μέρει διανοητικό παιχνίδι. Τι είναι αυτό που τους οδηγεί εκεί; Τι συμπεριλαμβάνει το “Σχέδιο” που αναπτύσσουν;
Ένα βιβλίο που χαρακτηρίζεται ως ο “Ο κώδικας Ντα Βίντσι του σκεπτόμενου ανθρώπου” από τον Sullivan Jane.
και σας αφήνω με το παρακάτω απόσπασμα…
“…. Λοιπόν. Στον κόσμο υπάρχουν οι κρετίνοι, οι ανόητοι, οι βλάκες και οι τρελοί”.
“Εξαιρείται κανείς;”
“Ναι, εμείς οι δυο. Ή τουλάχιστον, δίχως να θέλω να σας προσβάλω, εγώ. Τέλος πάντων, όμως, αν το καλοσκεφτούμε, όλοι ανήκουν σε κάποια απ αυτές τις κατηγορίες. Ολοι μας κάθε τόσο είμαστε κρετίνοι, ανόητοι, βλάκες και τρελοί. Ας πούμε ότι φυσιολογικός άνθρωπος ειν’ εκείνος που συνδυάζει σε λογικό ποσοστό όλα αυτά τα συστατικά, τους ιδανικούς τύπους”.
“Idealtypen”.
“Μπράβο. Ξέρετε και γερμανικά;”
“Κουτσά στραβά για τις βιβλιογραφίες”.
“Στην εποχή μου, όποιος ήξερε γερμανικά δεν έπαιρνε πτυχίο. Περνούσε τη ζωή του ξέροντας γερμανικά. Νομίζω ότι σήμερα το ίδιο συμβαίνει με τα κινέζικα”.
“Δεν τα ξέρω αρκετά καλά κι έτσι θα πάρω πτυχίο. Ας γυρίσουμε και πάλι όμως στην τυπολογία σας. Τι είναι η μεγαλοφυία, ο Αινστάιν, ας πούμε;”.
“Μεγαλοφυής είναι αυτός που επιστρατεύει ένα απ’ αυτά τα συστατικά κατά ιλιγγιώδη τρόπο, τρέφοντας το με τα υπόλοιπα”.
Ηπιε. Είπε: “Καλησπέρα κούκλα. Ακόμα δεν αποπειράθηκες ν αυτοκτονήσεις;”.
“Όχι”, απάντησε η κοπέλα που περνούσε, “τώρα ανήκω σε μια ομάδα”.
“Μπράβο”, της είπε ο Μπέλμπο. Στράφηκε προς το μέρος μου: “Μπορούν να γίνουν και ομαδικές αυτοκτονίες, δεν νομίζετε;”.
“Οι τρελοί όμως;”.
“Μη νομίσετε ότι η θεωρία μου είναι πανάκεια. Δεν πάω να τακτοποιήσω το σύμπαν. Λέω τι σημαίνει τρελός για έναν εκδοτικό οίκο. Η θεωρία μου είναι ad hoc, εντάξει;”.
To επόμενο βιβλίο σας … ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΤΟΥ ΦΟΥΚΩ του ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.
Αλεξάνδρα