E- books: Υπέρ ή κατά

Αδιαμφισβήτητο πια θεωρείται το γεγονός ότι η επέλαση της τεχνολογίας έχει αλλάξει ριζικά όχι μόνο την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί δρουν και σκέφτονται. Αυτόματα και σχεδόν νομοτελειακά, επηρέασε και τη λογοτεχνία, καθώς το ηλεκτρονικό βιβλίο κερδίζει συνεχώς έδαφος στις προτιμήσεις των αναγνωστών.

Το βασικότερο πλεονέκτημα που δίνεται στους αναγνώστες ή στους μελετητές είναι η δυνατότητα να έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε πηγές και κείμενα, τα οποία υπό άλλες συνθήκες, θα παρέμεναν άγνωστα. Καθώς όλο και περισσότερες βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια ανοίγουν πια τις πύλες τους στο κοινό σε παγκόσμιο επίπεδο, ο ενδιαφερόμενος μπορεί έρθει σε επαφή με σπάνιες εκδόσεις και άπειρα κείμενα, διευρύνοντας έτσι τα σύνορα της σκέψης του. Με αυτόν τον τρόπο, η διαδικασία πρόσληψης των κειμένων περνά σε πολυδιάστατο επίπεδο, ενώ επιτυγχάνεται ευκολότερα η πολιτισμική ζύμωση.

ebooks vs books

Παράλληλα, καταργείται ολοκληρωτικά ή έννοια του χώρου. Τα ράφια μιας παραδοσιακής ιδιωτικής βιβλιοθήκης έχουν πια αντικατασταθεί από προσθήκες στην συλλογή του υπολογιστή, του τάμπλετ ή ακόμη και του κινητού. Οι αναγνώστες μπορούν να «κουβαλούν» μαζί τους αγαπημένους τους τόμους, χωρίς να ανησυχούν για το επιπλέον φορτίο που θα τους βαραίνει, αρχειοθετώντας τους και ταξινομώντας τους χωρίς ιδιαίτερο κόπο.

Την ίδια στιγμή, η απόκτηση ενός ηλεκτρονικού βιβλίου γίνεται άμεσα, χωρίς χρονοβόρες διαδικασίες και μετακινήσεις, με ελάχιστο κόστος. Οι εκδοτικοί οίκοι, που στην εποχή της ύφεσης πασχίζουν να επιβιώσουν, γίνονται ανταγωνιστικοί και αυξάνουν τα κέρδη τους. Επιπλέον, τα είδη των διαθέσιμων κειμένων στις ηλεκτρονικές αγορές ποικίλουν από  εκτενή μυθιστορήματα σε οδηγούς αυτοβελτίωσης, μαγειρικούς καταλόγους  μέχρι κόμικς και fan-fiction, προσελκύοντας ακόμη περισσότερους αναγνώστες, που έχουν απογοητευτεί από τις τετριμμένες επιλογές των παραδοσιακών βιβλιοπωλείων.

Η έλευση του ηλεκτρονικού βιβλίου έχει επηρεάσει την ιδέα που το άτομο και η κοινωνία είχε στο παρελθόν δημιουργήσει για την ταυτότητα και την ιδιοσυγκρασία του συγγραφέα. Πολλοί συγγραφείς έγιναν στη συνέχεια γνωστοί δημοσιεύοντας τις ιστορίες τους σε διάφορα blogs, ενώ πολλές ιστοσελίδες που φιλοξενούν κλασικά κείμενα, ωθούν τους αναγνώστες τους να αναρτούν τις δικές τους ιστορίες σε περιβάλλοντα φιλικά προς το χρήστη. Έτσι, το προφίλ του συγγραφέα διαφοροποιείται από τον μοναχικό τύπο στον καθημερινό άνθρωπο.

Η εξατομίκευση αλλά και η πολυτροπικότητα, επίσης, δίνουν την ευκαιρία κυρίως στους νέους, αλλά και σε μη προνομιούχα άτομα να απολαύσουν τη διαδικασία της ανάγνωσης . Οι έφηβοι, καινοτόμοι και φιλοπερίεργοι λόγω της φύσης τους, προσελκύονται από τη λογοτεχνία που μέχρι τώρα για τους περισσότερους αποτελούσε terra incognita. Η δυνατότητα όμως  να επιλέξει κανείς το μέγεθος της γραμματοσειράς και τη φωτεινότητα, ή να συνδυάσει κείμενο, ήχο (audio books) και εικόνα, επιτρέπει πια σε άτομα με περιορισμένη όραση, αναλφάβητους και ηλικιωμένους να γίνουν μέλη της κοινωνίας της πληροφόρησης.

Από την άλλη πλευρά, το παραδοσιακό βιβλίο κατέχει αναμφίβολα ιδιαίτερη θέση στη συνείδηση. Είναι χειροπιαστό και όχι εξαϋλωμένο. Η μυρωδιά του, η αίσθηση του χαρτιού στα δάχτυλα είναι αναντικατάστατη, ενώ η αποτύπωση του μελανιού πραγματοποιείται στην καρδιά και όχι μόνο στις σελίδες. Η σχέση με το βιβλίο είναι προσωπική και ιδιωτική, ερωτική θα έλεγε κανείς.

Οι επικριτές του ηλεκτρονικού βιβλίου έχουν να επιρρίψουν μια πληθώρα κατηγοριών και ευθυνών στην αδιάλειπτη επέλαση του. Το  ισχυρότερο τους επιχείρημα είναι πως τα πνευματικά δικαιώματα παραβιάζονται κατάφορα. Μέσω του παράνομου “downloading”, είναι δυνατόν κανείς να αποκτήσει κείμενα χωρίς αντίτιμο, ζημιώνοντας έτσι εκδοτικούς οίκους και συγγραφείς, που παρατηρούν τα πενιχρά εισοδήματα τους να μειώνονται συνεχώς. Καθώς η αντιγραφή-επικόλληση γίνεται γρηγορότερα από το πετάρισμα των βλεφάρων μας, οι λογοκλοπές και οι αντιγραφές δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο.

Ένα ακόμη επιχείρημα που προβάλλουν είναι πως η ευκολότερη και μαζικότερη έκδοση βιβλίων επιφέρει συνέπειες στην ποιότητα των λογοτεχνικών έργων. Για αποκλειστικά εμπορικούς λόγους επιλέγονται κείμενα, τα οποία ουδεμία σχέση έχουν με τη λογοτεχνία, είναι κακογραμμένα και υποβαθμίζουν τη νοημοσύνη του δέκτη.

Το ηλεκτρονικό βιβλίο, για τους επικριτές του είναι δυνατόν να έχει επιβλαβείς συνέπειες στην υγεία και την ψυχολογία των ατόμων. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η οθόνη είναι συνυφασμένη με το άγχος, καθώς συνδέεται με την εργασία αλλά και με τον χαώδη κόσμο των κοινωνικών δικτύων. Ο μέσος χρήστης, όχι μόνο δεν απολαμβάνει τη διαδικασία της ανάγνωσης, αλλά χάνει πολύ εύκολα τη συγκέντρωση του, ασχολούμενος με άλλες δραστηριότητες που σχετίζονται με το διαδίκτυο, μάλιστα χωρίς να συγκρατεί βασικές πληροφορίες για την πλοκή και τους πρωταγωνιστές. Οι συγκεκριμένες έρευνες υποστηρίζουν ακόμη πως διαταράσσεται ο ύπνος και επιβαρύνεται ολόκληρο το νευρικό σύστημα, κάνοντας τον δέκτη ευερέθιστο και παθητικό, σε σύγκριση με έναν παραδοσιακό αναγνώστη.

Συμπερασματικά, η επιλογή ανάμεσα στις δύο μορφές είναι ξεκάθαρα προσωπική υπόθεση και εξαρτάται από την περίσταση και τον τύπο του αναγνώσματος. Ένα όμως είναι βέβαιο: νικήτρια βγαίνει η ίδια η λογοτεχνία, που εξαπλώνεται, εξελίσσεται και δείχνει την απεραντοσύνη της.

ebooks vs books

 

Ρία Ροροπούλου