Η δημοκρατία στη γη του δυαδικού συστήματος και του διαδικτυακού ιστού

Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε στους πολίτες της να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως δικαίωμα και την αναρχία ως ευδαιμονία”. Αυτή ήταν η περιγραφή που είχε πομπωδώς εκστομίσει στον λόγο του Περί Ειρήνης, ο Ισοκράτης, για την δημοκρατία της εποχής του. Η εικόνα που έχουμε σήμερα ίσως παρατηρήσετε πως ομοιάζει επικίνδυνα με αυτήν την εκδοχή. Αυτό που σήμερα διαφέρει είναι οι μεταβλητές της δημοκρατικής εξίσωσης, μεταβλητές που έχουν εντάξει μέσα τους τον ψηφιακό κόσμο και τον καταναλωτισμό της νέας εποχής. Στον Δυτικό κόσμο τείνουμε να θεωρούμε την ζωή μας ως βαθειά δημοκρατική. Ψηφίζουμε, δικαιούμαστε το εκλέγειν και το εκλέγεσθαι και γενικά δυνάμεθα να εκφράζουμε ελεύθερα την γνώμη μας, να εκφράζουμε τις απόψεις και τις ιδεολογίες μας. Και ίσως πράγματι να ζούμε κάτω από ένα τέτοιο καθεστώς. Όμως αυτό που δεν κατανοούμε είναι πως αυτό δεν είναι δημοκρατία. Η τουλάχιστον όχι μόνο αυτό. Στην δημοκρατία οι άνθρωποι δεν ζουν στην πόλη ή στο κράτος επειδή γεννήθηκαν εκεί αλλά επειδή το θέλησαν. Στην δημοκρατία οι πολίτες σέβονται τον νόμο και τους συνανθρώπους τους, όχι επειδή αυτό τους επιβάλλεται ή τους προβάλλεται, αλλά επειδή έχουν υποστεί έναν εθισμό ανάλογο με αυτόν του Αριστοτέλη. Στην δημοκρατία τελικά, οι άνθρωποι διαλέγονται μεταξύ τους, βοηθούν ο ένας τον άλλον, τρυγούν την ελευθερία του λόγου, της πράξης και της ιδέας, ηθελημένα και χωρίς ενδοιασμούς.

δημοκρατία
Μια τέτοια δημοκρατία επεχείρησε η ανθρωπότητα να φτιάξει δημιουργώντας το ιντερνέτ. Διότι το ιντερνέτ είναι η πρακτική εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας. Είναι συνεχείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ πομπών και δεκτών χωρίς μεσάζοντες και κριτικούς. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι. Όμως ήρθε και πάλι η διαρκής τάση μας να βάζουμε στα πάντα μέτρα, να πειθαρχούμε στην γνώμη και την αντίληψη των κοινωνικών κανόνων. Έτσι το ιντερνέτ μετατράπηκε σε μια μονάδα διαρκούς κουτσομπολιού. Έγινε ένα φυτώριο ανόητων πλασμάτων που χωρίς μυαλό και λογική πειθαρχούν στους κανόνες που άτυπα δημιουργήθηκαν. Η κυριαρχία των social media, η υπερεύκολη και ανεξέλεγκτη μετάδοση πληροφοριών καθώς και η ταχύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης μας έπιασαν απροετοίμαστους. Όλη η διαδικασία έγινε μέσα σε μερικές δεκαετίες. Το διαδίκτυο και όλος ο κυβερνητικός του κόσμος «εισέβαλε» στο μεγαλύτερο μέρος των χωρών της Δύσης. Η ανθρωπότητα του τόπου εκείνου όμως δεν ήταν έτοιμη να το δεχτεί. Δεν είχε αποβάλλει όλες εκείνες τις ηθικές αρετές που είχε αποκτήσει νωρίτερα. Είχε ακόμα πνεύμα μισαλλόδοξο και εχθρικό, ρατσιστικό, με τάση κατάκτησης, με τάση εκδίκησης.

Στις πολιτείες μας όμως, σε αυτές που χτίσαμε στο τέλος του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα, ίσως κάποιος αδυνατούσε να εντοπίσει το συσχετισμό του ιντερνέτ με την δημοκρατία. Αυτό γιατί φαίνεται να υπάρχουν τόσοι πολλοί εχθροί που μπορούν να την βλάψουν. Ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, το μίσος, οι διακρίσεις, οι πόλεμοι. Αλλά και πιο πολιτικά, οι δικτατορίες, οι μικρότητες των πολιτικών, η αναποτελεσματικότητα των κομμάτων, τα ψέματα. Μπροστά σε αυτά, το ιντερνέτ μοιάζει ήσσονος σημασίας απειλή. Εκεί όμως λαθεύουμε στην κρίση μας, αγαπητοί αναγνώστες. Είπαμε νωρίτερα πως το διαδίκτυο είναι η εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας. Ως τέτοια εσωκλείει όλες τις ωφέλειες της όμως και τις μεγάλες απειλές της. Στο διαδίκτυο συναντά κανείς, πολιτική, ψυχαγωγία, καταναλωτικά πρότυπα, εύκολη και άμεση πληροφόρηση, εκλογές, δημοψηφίσματα(διάφορες δημοσκοπήσεις), χρηματικές συναλλαγές ακόμα και απλούς διαλόγους. Συναντά όμως και ρατσισμό, προπαγάνδα, επιβλαβή διαφήμιση, παράνομο υλικό, εγκληματικότητα, νοθεία, εκμετάλλευση, λαϊκισμό και μαζικοποίηση. Δεν σας θυμίζουν αρκετά τα χαρακτηριστικά της πολιτείας μας και της κοινωνίας μας; Η κοινωνία μας διαρρέεται από όμοιες αρετές και απειλείται από όμοιους κινδύνους. Διακατέχεται από εκλογές και δημοψηφίσματα, συχνά μάλιστα αναλίσκεται σε αυτά. Στις δημοκρατικές κοινωνίες της Δύσης, γιατί φυσικά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για δημοκρατίες στην Ανατολή, κυριαρχεί το μοτίβο μιας ημιελεύθερης πολιτείας που υπερασπίζεται την λαϊκή δύναμη, τουλάχιστον τύποις, που ευνοεί την ανάπτυξη και την επιτυχία του καπιταλιστικού συστήματος -το οποίο και την ωφελεί τελικά ,ως ένα βαθμό, δημιουργώντας συνθήκες ελεύθερης αγοράς στην οικονομία και νοοτροπία ανταγωνισμού στα πλαίσια του κοινωνικού συνόλου- και τελικά χαρακτηρίζεται από σχετική ελευθερία της γνώμης και του τύπου.

Την ίδια στιγμή, στις ίδιες δημοκρατίες, η αναίδεια του λόγου αυξάνεται, οι κλοπές πληθύνονται ραγδαία, η ασφάλεια ιδιωτικοποιείται ή γίνεται όργανο τυραννίας, η πολιτική εξουσία περνάει στα χέρια των λίγων, οι άλλες δύο εξουσίες χάνουν την αξιοπιστία τους, αναδύονται νέες δυνάμεις όπως ο τύπος και τα Μ.Μ.Ε, οι δημοσιογράφοι γίνονται δημαγωγοί, σταδιακά δεν ξεχωρίζονται οι ρήτορες από τους λωποδύτες και τελικά οι δημοκρατίες χάνουν την ισχύ τους. Οι χώρες έγιναν μεγάλα χωριά και μάλιστα σχεδόν σε πρωτόγονο στάδιο, τότε που κυριαρχούσε η δεισιδαιμονία, η φήμη και ο θρύλος, τότε που η εμπιστοσύνη και η ισότητα ορίζονταν από τον πιο ισχυρό. Αν το διαδίκτυο το θεωρήσουμε υπό το πρίσμα της ενιαίας κοινωνίας μας τότε θα δούμε, όπως και είδαμε, ότι η ψηφιακή και η συμβατική δημοκρατία σχεδόν ταυτίζονται. Το διαδίκτυο, όπως και η δημοκρατία, έχει παρεξηγηθεί. Δεν είναι ούτε ουτοπικό καθεστώς, παρά την ταχεία πληροφορία, την φαινομενική οικειότητα μεταξύ των ομιλούντων στο μεγάλο κοινωνικό μόρφωμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την εγγύτητα των υπηρεσιών, ούτε όμως και το φοβερό θηρίο, εκείνο της Αποκάλυψης, που θα υποτάξει τον άνθρωπο στα κελεύσματα της Κόλασης. Τόσο το κυβερνητικό πολίτευμα όσο και το υπαρκτό, αν δομηθούν σωστά θα μπορέσουν να λειτουργήσουν. Και κάτι τέτοιο δεν θα επιτευχθεί με την λοιδορία, την αυθάδεια, τον κοινωνικό κομφορμισμό και την αποτίναξη των καταναλωτικών προτύπων, αλλά με σκεπτικισμό κριτική θεώρηση της πληροφορίας, της γνώσης και της ζωής και πολιτισμική επανάσταση.

Ως μια τελική επεξήγηση λοιπόν για την παραπαίουσα δημοκρατία μας θα λέγαμε πως «Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται γιατί απέτυχε να επικρατήσει στον αιώνα του εύκολου κέρδους, γιατί φυλάκισε τον λαό της σε μπουντρούμια καταναλωτικά και φυλακές οικονομικής ευμάρειας, γιατί οργάνωσε την αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, γιατί κατέστησε την παιδεία της έρμαιο των προκαταλήψεων, της βίας και της διαφθοράς, γιατί ερήμωσε τα δικαστήρια και τα μέγαρα, γιατί μετέτρεψε την πίστη εις έναν Θεό περιττή και την αντικατέστησε με πολλά θρησκευτικά είδωλα, γιατί καλλιέργησε σιωπηρά το μίσος και την εχθρότητα και τέλος μετασχημάτισε την ηθική σε πεπαλαιωμένη αντίκα, παροπλισμένη και παρωχημένη σε κάποιο ράφι παλιάς κοινωνίας.» Από την άλλη το διαδίκτυο ξεκίνησε μια επανάσταση. Μια τέτοια είχε κάνει κάποιο καιρό και η τυπογραφία. Όμως και αυτή όπως και οι παλιότερες επαναστάσεις, τόσο οργανικές όσο και πνευματικές, κατέληξαν σε τελική αποτυχία. Και ίσως για αυτό με λοιδορήσετε αγαπητοί αναγνώστες όμως μάθετε πως κάθε επαναστατική φλόγα στους αιώνες κατασβήστηκε όταν εβρέθη μπροστά της η εξουσία, η προαιώνια έχθρα των ανθρώπων και τελικά οι ίδιοι επαναστάτες που την παράτησαν όταν «πέρασε πια η μπογιά της».

Έτσι και το διαδίκτυο. Έχει ξεκινήσει μια ψηφιακή επανάσταση, που με τα χρόνια θα ανθίσει. Όσο προχωρά και η τεχνολογία η επανάσταση θα προχωρά και θα γίνεται καλύτερες μηχανές, όπλα θανάτου, εργαλεία μαγειρικής ή ακόμα και άνθρωποι στην θέση των ανθρώπων. Όταν όμως πέσουν κι αυτά σε κορεσμό, κάτι που θα γίνει αναπότρεπτα κάποτε αφού βαρεθούν οι άνθρωποι, θα καταβαραθρωθεί και αυτό το λάβαρο της επανάστασης το ίντερνετ, και θα ποδοπατηθεί αθόρυβα από την ανθρωπότητα ώσπου κανείς να μην θυμάται πως υπήρξε. Καταληκτικά θα λέγαμε πως και η δημοκρατία θα έχει αργά ή γρήγορα ανάλογη μοίρα. Γιατί και αυτή κάποτε αποτέλεσε επαναστατικό πολίτευμα. Όμως ήδη μπορούμε να παρατηρήσουμε στον κόσμο την ραγδαία άνοδο των ολοκληρωτικών καθεστώτων, των τυραννίδων και των φασισμών. Οι άνθρωποι απαυδούν σταδιακά από την αποτυχία της δημοκρατίας και από την αναποτελεσματικότητα της σε κάθε τομέα. Ας αναλογιστούμε λοιπόν, μήπως η ανασύσταση τέτοιων καθεστώτων ή ο εκφυλισμός της δημοκρατίας σε όλο και περισσότερα κράτη, αποτελεί ένδειξη της κατάπνιξης της πολιτικής επανάστασης που λέγεται Δημοκρατία;

Γιάννης Αποστολόπουλος