Η ψυχογενής βουλιμία δεν αποτελεί φαινόμενο μόνο της σύγχρονης εποχής. Από την εποχή της αρχαιότητας έχει διαπιστωθεί ότι αρκετοί άνθρωποι έπασχαν από ψυχογενή βουλιμία και σε αρκετά αρχαία συγγράμματα αναφέρονται τα συμπτώματα της ψυχογενούς βουλιμίας. Ο διεθνής ψυχιατρικός όρος βουλιμία που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «πείνα βοός», δηλαδή βούς και λιμός-βουλιμία, δεν έχει τη νεοελληνική έννοια που σημαίνει υπέρτερη λαιμαργία, αλλά χαρακτηρίζει μια διαταραχή στη συμπεριφορά λήψης τροφής.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το ΙCD-10 η ψυχογενής βουλιμία είναι σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας και από υπερβολική υπεραπασχόληση με τον έλεγχο του βάρους και του σχήματος του σώματος. Κατά τα επεισόδια της υπερφαγίας υπάρχει η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου και ο ασθενής καταναλώνει μεγάλες ποσότητες φαγητού σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Στην ψυχογενή βουλιμία, τα βουλιμικά επεισόδια, τα οποία συμβαίνουν 2 φορές τη βδομάδα αποτελούν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Tο βουλιμικό άτομο κατά τα επεισόδια υπερφαγίας καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής και δε σταματάει να τρώει παρά μόνο όταν πονέσει η κοιλιά του, όταν πέσει για ύπνο ή όταν κάποιος το διακόψει. (Μάνος Ν, 1988 ). Ένας αποδεκτός τεχνικός ορισμός της βουλιμίας έχει διαμορφωθεί από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία σύμφωνα με την οποία, ένα επεισόδιο υπερφαγίας χαρακτηρίζεται από τα 2 παρακάτω στοιχεία :
1. Το άτομο τρώει μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ μέσα σε 2 ώρες) ποσότητα τροφής πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που θα έτρωγαν οι περισσότεροι άνθρωποι στο ίδιο χρονικό διάστημα και κάτω από παρόμοιες συνθήκες.
2.Υπάρχει η αίσθηση απώλειας του ελέγχου στην ποσότητα της τροφής που καταναλώνει το άτομο κατά τη διάρκεια του επεισοδίου. Την αίσθηση απώλειας του ελέγχου ακολουθεί μια εφήμερη ηρεμία. Στη συνέχεια μετά τα επεισόδια της υπερφαγίας, ο ασθενής νιώθει πολλές ενοχές, θυμό και αηδία για τον εαυτό του. Ο κύκλος της υπερφαγίας συνήθως γίνεται εμμονή και επαναλαμβάνεται συχνά.
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ ΒΟΥΛΙΜΙΑΣ
(ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ)
Η ΜΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ψυχογενούς βουλιμίας είναι ότι δεν αποκαλύπτεται. Στα αρχικά στάδια, οι κλινικές εκδηλώσεις της ψυχογενούς βουλιμίας δεν γίνονται αντιληπτές από το περιβάλλον των ασθενών. Αυτό συμβαίνει διότι τα βουλιμικά άτομα κατά τη ”διαδικασία” της κρίσης, φροντίζουν να καλύπτουν επιμελώς τις συμπεριφορές τους, με αποτέλεσμα για χρόνια ακόμη να παραμένουν κρυφά τα υπερφαγικά επεισόδια και οι αυτοπροκαλούμενοι εμετοί. Ο τρόπος με τον οποίο πετυχαίνουν κάτι τέτοιο, είναι ότι τρώνε σχεδόν φυσιολογικά όταν είναι μαζί με άλλους, ή χρησιμοποιούν έξυπνα τεχνάσματα. Συνήθως αφού φάνε ένα κανονικό γεύμα, αργότερα επιστρέφουν κρυφά στον ίδιο χώρο για να καταναλώσουν όλα τα υπολείμματα ή παίρνουν το φαγητό στην κρεβατοκάμαρα ή στο μπάνιο για να μην έχουν το φόβο ότι κάποιος τους παρακολουθεί. Γενικότερα τα βουλιμικά επεισόδια κατά κανόνα προσχεδιάζονται και οι τροφές αποθηκεύονται ,ώστε να καταναλωθούν σε χρόνο που δε θα υπάρχει η πιθανότητα να διακοπεί αυτή η δραστηριότητα.
Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
Στις κρίσεις ανεξέλεγκτης πολυφαγίας, οι ασθενείς βιώνουν μια ακατανίκητη και ασυγκράτητη διατροφική παρόρμηση με κυριότερες αφορμές πυροδότησης, τα δυσάρεστα συναισθηματικά βιώματα που προέρχονται από το εσωτερικό κενό, την πλήξη, την μοναξιά, έντονη επιθυμία για συγκεκριμένη τροφή (από αίσθημα στέρησης). Η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου που είναι το κυρίαρχο στοιχείο της βουλιμίας, διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ορισμένοι νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο πολύ πριν να αρχίσουν να τρώνε. Παράλληλα σε άλλους η απώλεια του ελέγχου εξελίσσεται σιγά σιγά καθώς αρχίζουν να καταναλώνουν την τροφή ή μπορεί να εκδηλωθεί ξαφνικά, καθώς συνειδητοποιούν ότι έχουν φάει πολύ. Aξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα άτομα που υποφέρουν για μεγάλο χρονικό διάστημα από βουλιμία, δηλώνουν ότι η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου έχει εξασθενίσει με τον καιρό, γιατί η εμπειρία τους έχει διδάξει ότι η βουλιμία τους είναι αναπόφευκτη και δεν μπαίνουν στη διαδικασία να της αντισταθούν.Ορισμένοι βουλιμικοί προγραμματίζουν τα γεύματά τους. Ο προγραμματισμός επιτρέπει σε αυτά τα άτομα να ασκήσουν κάποιον έλεγχο όσον αφορά το πότε και που θα επιδοθούν στην βουλιμία τους, ελαχιστοποιώντας έτσι την παρεμπόδιση των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. Με τον τρόπο αυτό νιώθουν ότι δεν έχουν χάσει τον έλεγχο. Σε περίπτωση που το βουλιμικό επεισόδιο διακοπεί οι βουλιμικοί ξαναρχίζουν να τρώνε μετά τη διακοπή.
TO ΑΙΣΘΗΜΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
Σύμφωνα με τον Fairburn(1995) τα βουλιμικά άτομα κατά τη διάρκεια του βουλιμικού επεισοδίου νιώθουν ότι βρίσκονται σε κατάσταση ύπνωσης, δηλαδη νιώθουν ότι δεν συμβαίνει στους ίδιους αυτό επεισόδιο. Κάποιοι άλλοι προκειμένου να αποφύγουν να έρθουν αντιμέτωποι με αυτό που κάνουν, παρακολουθούν τηλεόραση, ακούν δυνατά μουσική ή χρησιμοποιούν κάποιο άλλο μέσο για να αποσπάσουν την προσοχή τους.
TA ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
Τα πρώτα λεπτά ενός επεισοδίου βουλιμίας είναι ευχάριστα. Κατά τη διάρκεια της κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας τροφής, το βουλιμικό άτομο νιώθει ανακούφιση, ευφορία, έντονη ικανοποίηση και ηδονή. Η γεύση και η αίσθηση της τροφής, του προσφέρουν μεγάλη ικανοποίηση όμως τα συναισθήματα αυτά δεν διαρκούν πολύ και αντικαθίστανται από συναισθήματα άγχους, έντασης και μοναξιάς. Καθώς συνεχίζεται το επεισόδιο υπερφαγίας, το άτομο υποφέρει από συναισθήματα ενοχής, θυμού, αυτοκριτικής, αποστροφής για τον εαυτό του και για το ότι καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής. Τα παραπάνω συναισθήματα οδηγούν το βουλιμικό άτομο στην πρόκληση εμετού, στην κατάχρηση καθαρτικών ουσιών (διουρητικών-υπακτικών) και διαιτητικών χαπιών. Επίσης το οδηγούν στο να υποβάλλει τον εαυτό του σε αυστηρές δίαιτες, σε νηστείες και στην αποχή από τη λήψη τροφής, προκειμένου να αντισταθμίσουν την ”παχυντική επίδραση”της τροφής που έχουν καταναλώσει.
Αν αναγνωρίζετε κάποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, τότε θα πρέπει να διαβάσετε και το επόμενο άρθρο μας για τη Ψυχογενή Βουλημία.
Χ.Πετρίδης
Γ.Σοφιανίδου
Κ.Δριμαλα