Ο Μισέλ Φουκώ (1926 – 1984) είναι Γάλλος Φιλόσοφος του 20ου αιώνα , ο οποίος μεταξύ άλλων προσπάθησε να εξηγήσει πώς ο άνθρωπος κατέληξε να σκέπτεται και να πράττει με τον τρόπο που σκέπτεται και πράττει. Μέσα από αυτή του την προσπάθεια, ο Φουκώ φιλοδόξησε να υποδείξει τη δυνατότητα να αλλάξει ο άνθρωπος τρόπους σκέψης και πράξης και να εφεύρει νέες μορφές διανόησης και δράσης , προάγοντας, με αυτόν τον τρόπο, το δημιουργικό έργο της ελευθερίας[1].
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο Μισέλ Φουκώ εισήγαγε την έννοια της βιοπολιτικής μέσα από μία σειρά παραδόσεων στο Κολλέγιο της Γαλλίας (1978-1979). Η βιοπολιτική αφορά στις τεχνικές διαχείρισης και ρύθμισης της ζωής και του θανάτου των ανθρώπινων πληθυσμών από την εκάστοτε εξουσία. Αυτό σημαίνει πως η πολιτική έχει τη δυνατότητα να διαμορφώνει και να μορφοποιεί τη ζωή του ανθρώπινου είδους κατ’ όπως θέλει και χρειάζεται ώστε να εδραιωθεί και να αυξάνει τη δύναμή της.
Σκοπός της βιοπολιτικής είναι η ρύθμισης της ασφάλειας και της ευημερίας του ανθρώπινου είδους. Η ασφάλεια και η ευημερία είναι δύο όροι αλληλοεξαρτώμενοι∙ από τη στιγμή που δεν έχουμε ιδεολογικούς προσανατολισμούς , το μόνο που μένει είναι η διαχείριση της ίδιας της ζωής . Έχοντας ένα αποπολιτικοποιημένο πλήθος , που ενδιαφέρεται μόνο για την «τακτοποίηση των συμφερόντων» του , ο μόνος και ποιο εύκολος δρόμος για να το διαχειριστεί κανείς είναι μέσω του φόβου . Με αυτό τον τρόπο η εκάστοτε εξουσία καθίσταται ικανή να εδραιωθεί και να επιβληθεί εξυπηρετώντας τα δικά της συμφέροντα.
Στις διαλέξεις του περί βιοπολιτικής ο Φουκώ χρησιμοποίησε τον όρο «νεοφιλελευθερισμός». Καταλήγει, λοιπόν, στο συμπέρασμα πως η διάκριση μεταξύ «φιλελευθερισμού» και « νεοφιλελευθερισμού» έγκειται στο ότι, ενώ στον «φιλελευθερισμό» ο στόχος είναι η προαγωγή της αυτορρύθμισης του χώρου ως «ελεύθερου χώρου», στην περίπτωση του «νεοφιλελευθερισμού» το πρόβλημα είναι «να μάθουμε πώς μπορεί να ρυθμιστεί η σφαιρική άσκηση της πολιτικής εξουσίας βάσει των αρχών μιας οικονομίας της αγοράς»[2].
Από τον τρόπο που ο Φουκώ όρισε την βιοπολιτική καταλαβαίνουμε πως τα σύγχρονα πολιτικά συστήματα εδραιώθηκαν βάσει των αρχών μιας εξουσίας που ουδεμία σχέση έχει με την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των πολιτών. Είναι απορίας άξιο, εάν το ανθρώπινο είδος μπορεί τελικά να αντισταθεί σε μια τέτοιου είδους εξουσία.
[1] Λεξικό Φιλοσοφίας, λήμμα Φουκώ Μισέλ, Θεοδόσης Πελεγρίνης , 2004.
[2] Πληροφορίες σχετικά με τον Μισέλ Φουκώ και την ανάλυση της βιοπολιτικής πάρθηκαν από άρθρα στο διαδίκτυο.
Επιπλέον υλικο μπορείτε να βρείτε στο
THE BIRTH OF BIOPOLITICS
Lectures at the Collège de France, 1978–1979
Lectures at the Collège de France (Volume 5)
Michel Foucault
Picador
Αρετή Λιάγκα