«Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος»

Παρασκευή 25 Οκτωβρίου. Η ζωή στην πρωτεύουσα κυλούσε στους δικούς της ρυθμούς. Η πρεμιέρα της ιταλικής  όπερας του Τζάκομο  Πουτσίνι  « Μαντάμ Μπατερφλάι » , από τη νεοσύστατη Λυρική Σκηνή του Βασιλικού Θεάτρου, αποτελούσε το κοσμικό και πολιτιστικό γεγονός εκείνων των ημερών. Μάλιστα, την παράσταση θα τιμούσε ο γιος του συνθέτη, Αντόνιο Πουτσίνι , ύστερα από πρόσκληση του Ιταλού πρέσβη Εμμανουέλε Γκράτσι και θα επακολουθούσε μεγάλη δεξίωση στην Ιταλική Πρεσβεία, γεγονός που είχε κινητοποιήσει την κοσμική Αθήνα.

oxi
Σάββατο 26 Οκτωβρίου
. Η αριστοκρατία της Αθήνας διασκεδάζει στη δεξίωση, που δόθηκε μέσα σε μεγάλη επισημότητα και σε γενικά θετικό κλίμα προς τιμή του ζεύγους Πουτσίνι. Παρών και ο Γκράτσι προκειμένου να αποπροσανατολίσει τις ελληνικές αρχές. Ο Μεταξάς αρνήθηκε να παρευρεθεί, ο ίδιος και η κυβέρνησή του, καθώς γνώριζε πως όλη αυτή η διπλωματική παράσταση με τις όπερες και τις δεξιώσεις ήταν στάχτη στα μάτια των Ελλήνων. Κατά τη διάρκεια της δεξίωσης έφτασε στην Αθήνα το κρυπτογραφημένο τηλεγράφημα, το οποίο κήρυττε τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας. Στο γραφείο του Ιταλού πρέσβη οι γραμματείς της πρεσβείας αποκρυπτογραφούσαν το τελεσίγραφο, που στελνόταν τμηματικά, σε τέσσερα μέρη, ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ο Γράτσι ήταν ιδιαίτερα ανήσυχος και πρόσεχε ιδιαίτερα, ώστε κανείς από τους καλεσμένους του να μην αντιληφθεί το παραμικρό. Οι συμπληρωματικές οδηγίες του τελεσιγράφου τόνιζαν πως έπρεπε να επιδοθεί χωρίς προειδοποίηση  στον Έλληνα Πρωθυπουργό στις 3 π.μ την 28η Οκτωβρίου.

Κυριακή 27 Οκτωβρίου. Οι πληροφορίες έφθαναν σωρηδόν στην ελληνική κυβέρνηση από τις πρεσβείες των Τιράνων και της Ρώμης και δεν άφηναν πλέον καμία αμφιβολία για την επικείμενη επίθεση των Ιταλών. Το Ιταλικό Πρακτορείο Ειδήσεων « Στεφάνι » μεταδίδει επίθεση ελληνικής συμμορίας εναντίον αλβανικού φυλακίου. Ακολουθούν, όμως , διαψεύσεις του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων και των Ελληνικών Στρατιωτικών Αρχών, ότι επρόκειτο για φανταστική ιστορία. Ο αρχηγός του ΓΕΣ  Αλέξανδρος Παπάγος επικοινωνεί με τα ελληνοαλβανικά σύνορα , ενώ ενημερώνεται και ο Έλληνας Πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς. Ο Γκράτσι, εν τω μεταξύ, προτίμησε να περάσει το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου σε ένα φιλικό σπίτι. Απ’ εκεί ξεκίνησε με τη συνοδεία του διερμηνέα και του στρατιωτικού του ακολούθου προς το σπίτι του δικτάτορα Ι. Μεταξά.

 Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 1940.  Στις 3 παρά 10 το πρωί, έφτασαν στην πρωθυπουργική κατοικία. Ο Ιταλός πρέσβης επέδωσε το ιταλικό τελεσίγραφο στον Έλληνα Πρωθυπουργό, στο οποίο αναφέρονταν και πάλι οι διαμαρτυρίες  και κατηγορίες της Ιταλίας για τη δήθεν εχθρική πολιτική της Ελλάδας κατ’ αυτής και ζητούσαν αορίστως την κατάληψη κάποιων θέσεων (λιμάνια, αεροδρόμια) της χώρας για τη διευκόλυνση του αγώνα κατά της Βρετανίας. Στην ουσία το σχετικό τηλεγράφημα αξίωνε από την Ελλάδα την άνευ όρων παράδοσή της, η οποία, κατά τους Ιταλούς, ακόμα και αν προέβαλε αντίσταση δε θα ήταν δυνατό να αντέξει στην ιταλική επίθεση και σύντομα θα κατέρρεε. Η ελληνική κυβέρνηση είχε διορία τρεις ώρες για να δώσει την απάντησή της.

«Alors, c’est la guerre»

«Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμος»,

απάντησε στη γαλλική γλώσσα (διπλωματική γλώσσα) ο δικτάτορας Μεταξάς ως τελικό συμπέρασμα επί των αξιώσεων  του τελεσιγράφου, λόγια που ιστορικά συμπυκνώθηκαν στο περίφημο «Όχι»! Απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο προτιμώντας την οδό του αγώνα από μια αισχρή ειρήνη, χωρίς δισταγμό, ακολουθούμενος από έναν ενωμένο και ψυχικά προπαρασκευασμένο για θυσίες λαό.

Η επιλογή, βέβαια, της ώρας της επίδοσης με τρίωρη προθεσμία δεν ήταν τυχαία. Απέβλεπε στην πρόκληση πανικού και σύγχυσης στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία μην έχοντας χρόνο να αντιδράσει και να κινητοποιήσει τα στρατεύματά της στέλνοντάς τα στην πρώτη γραμμή, θα ενέδιδε στις ιταλικές απαιτήσεις. Όμως, η ιταλική επίθεση βρήκε τον ελληνικό λαό και την ηγεσία του αποφασισμένους να μην υποκύψουν στους ιταλικούς εκβιασμούς. Αμέσως, λοιπόν ,μετά την αποχώρηση του Γκράτσι ο Μεταξάς έσπευσε να ενημερώσει τον Βασιλιά Γεώργιο Β’ και συγκάλεσε υπουργικό συμβούλιο. Στο δρόμο προς την Αθήνα σταμάτησε στη βρετανική πρεσβεία και ενημέρωσε το Βρετανό πρέσβη, ζητώντας να σταλεί επείγον τηλεγράφημα στο ναύαρχο του βρετανικού στόλου. Ενώ, παράλληλα, συνέταξε και έστειλε μέσω του Πάλαιρετ ένα θερμό τηλεγράφημα προς τον Τσόρτσιλ προσβλέποντας στην αποστολή «ταχύτατης βοήθειας, ιδίως αεροπορικής».

Στις 6 το πρωί η Ελλάδα ξυπνά από τους συριγμούς των σειρήνων του Λυκαβηττού. Το θρυλικό «Όχι» είναι πλέον γεγονός, και γίνεται αποδεκτό με μια πρωτοφανή εθνική ομοψυχία! Σύσσωμος ο ελληνικός λαός, πέρα από πολιτικές πεποιθήσεις , ξεχύνεται στους δρόμους κρατώντας τη γαλανόλευκη με έναν παράλογο ενθουσιασμό. Οι εφημερίδες με έκτακτα παραρτήματα μεταδίδουν την είδηση και το ραδιόφωνο μεταδίδει διαρκώς ,με τη σειρά του ,το περίφημο πρώτο ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου: « Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5:30 πρωινής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».  Από  τη στιγμή που κυκλοφόρησε το τελεσίγραφο, μέσα σε λίγα λεπτά ο κόσμος βγαίνει από τα σπίτια του και διαδηλώνει έξω από την ιταλική πρεσβεία. Οι Έλληνες ,επιτέλους , μπορούσαν να εκδηλώσουν δημοσίως την απέχθειά τους προς το Μουσολίνι και να ανταποδώσουν τις κατηγορίες και τις  απειλές που ανέχονταν τον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της πολιτικής ουδετερότητας που ακολουθούσε η Ελλάδα.

Προτού ακόμα εκπνεύσει η διορία του τελεσιγράφου , οι  ιταλικές δυνάμεις είχαν διαβεί τα ελληνοαλβανικά σύνορα και είχαν εισβάλλει στο ελληνικό έδαφος. Στη σχολή Ευελπίδων οι δόκιμοι ετοιμάζονται για το μέτωπο. Στο φρουραρχείο σχηματίζονται τεράστιες ουρές από νέους για να πάρουν «φύλλο πορείας», και αμέσως από το σταθμό Λαρίσης μεταφέρονται στο μέτωπο. Όσοι δε γίνονται δεκτοί, τρέχουν με αυταπάρνηση να καταταγούν εθελοντές. Πολύ λίγα δείγματα αντίδρασης στην ιστορία των λαών παρουσιάζουν τέτοια εικόνα σε στιγμή κήρυξης πολέμου!

Η Επέτειος του ΌΧΙ μνημονεύει την άρνηση της Ελλάδας στις ιταλικές αξιώσεις, που περιείχε το τελεσίγραφο που επιδόθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1940 στον Έλληνα Δικτάτορα που έφερε τίτλο Πρωθυπουργού, Ιωάννη Μεταξά. Συνέπεια της άρνησης αυτής ήταν η είσοδος της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Η ημερομηνία αυτή ορίστηκε να εορτάζεται κάθε χρόνο ως επίσημη εθνική εορτή και αργία. Η Ελλάδα την 28η Οκτωβρίου γιορτάζει την είσοδό της στον πόλεμο, ενώ οι περισσότερες άλλες χώρες γιορτάζουν την ημερομηνία λήξης του πολέμου.

Κωνσταντίνα Χρονοπούλου

Leave a Reply