freeminds concept #Φωνές_Κτιρίων
Κρυμμένη στο πίσω μέρος του πολιούχου ναού της Θεσσαλονίκης, Αγίου Δημητρίου, η «Αίγλη γενί χαμάμ», αναδεικνύεται σε ένα από τα ομορφότερα ιστορικά μνημεία της πόλης μας. Την ιστορία της ακολουθεί ένας μύθος της πόλης, που θέλει το φάντασμα της Χατιτζέ Μπιννάζ Χανούμ να πολιορκεί το μνημείο, επειδή «την έσφαξε ο αφέντης της Μεχεντίν Μπέης μέσα στο χαμάμ, όταν έμαθε ότι τον απατά»[1].
Το κτήριο είναι χτισμένο στην γωνία των οδών Κασσάνδρου και Αγίου Νικολάου. Η ιστορία του ξεκινά στα τέλη του 16ου αιώνα, κατά την Οθωμανική περίοδο, όταν ο Χουσρέφ Κεντχουντά, κάτοχος ακινήτων στη Θεσσαλονίκη, δημιούργησε ένα «γενί χαμάμ» (στα τούρκικα: Yeni Hamam), δηλαδή ένα νέο χαμάμ. Ο ιδιοκτήτης φαίνεται ότι εκτελούσε χρέη κεχαγιά, δηλαδή διαχειριστή του Βεζύρη Σοκολού Μεχμέτ πασά της Θεσσαλονίκης[2]. Θεωρείται, σύμφωνα με διάφορες ενδείξεις, ότι το χαμάμ χτίστηκε επάνω σε παλαιότερο βυζαντινό λουτρό (βαλανίο). Εκείνη την εποχή, το κτήριο λειτουργούσε ως δίχωρο χαμάμ ανδρών και γυναικών, με ξεχωριστές αίθουσες – λουτρά, όπως συνηθιζόταν.
Υπάρχει δυσκολία στον σαφή προσδιορισμό της αρχιτεκτονικής του κτηρίου, ωστόσο υποστηρίζεται ότι ο χώρος που έχει απομείνει ανήκει στην μισή περίπου έκταση του αρχικού λουτρού. Αυτή η τρουλωτή αίθουσα (τζαμεκιάν) φαίνεται να αποτελούσε τον κρύο προθάλαμο του χαμάμ, που λειτουργούσε ως αποδυτήρια, ενώ ο τωρινός κήπος, τα θερμά λουτρά, που καλύπτονταν από δύο μικρότερους τρούλους, όπως αποδεικνύουν παλιές καρτ ποστάλ. Τα αποδυτήρια θερμαίνονταν σε χλιαρή θερμοκρασία και εκεί άλλαζαν τα ρούχα τους και στέγνωναν τις πετσέτες τους οι λουόμενοι. Σήμερα, τα δύο μέρη του διπλού χαμάμ αποτελούν ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο, μετά την κατεδάφιση του μεσοτοιχίου για την δημιουργία του χειμερινού κινηματογράφου.
Μετά την απελευθέρωση της πόλης, το 1912, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα λουτρά της, σταμάτησε την λειτουργία του και περιήλθε το 1919 στο Ελληνικό Δημόσιο. Το 1937, κατά τη διάρκεια της Χούντας του Μεταξά, αγοράζεται από κάποιον ιδιοκτήτη και χρησιμοποιείται ως αποθήκη, κατά τη συνήθη πρακτική της δικτατορικής εποχής, όσα κτήρια προέρχονταν από αλλόθρησκους να κατεδαφίζονται ή να εγκαταλείπονται στην αφάνεια και την τύχη τους[3].
Τα επόμενα χρόνια μέχρι την δεκαετία του ‘80, λειτουργεί στο εσωτερικό του κτηρίου χειμερινός κινηματογράφος, ενώ αργότερα στον κήπο δημιουργείται και θερινό σινεμά, υπό την ίδια διεύθυνση, η οποία μάλιστα προκάλεσε ανεπανόρθωτες βλάβες στο λουτρό, καταστρέφοντας το μεγαλύτερο κομμάτι του. Όλα αυτά μέχρι το 1978. Τα ίδια χρόνια το Ελληνικό Δημόσιο επιχειρεί χωρίς αποτέλεσμα να απαλλοτριώσει το κτήριο, ώστε να θεωρηθεί διατηρητέο μνημείο. Μόλις τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια το καταφέρνει. «Το 1975 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ζήτησε από το υπουργείο Πολιτισμού απαλλοτρίωση του μνημείου αλλά η υπόθεση έληξε οριστικά το 1981 και έκτοτε το «Γενί Χαμάμ» παραμένει στα χέρια των σημερινών ιδιοκτητών»[4]. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 μετατρέπεται στην ταβέρνα «Σεβίλλη» και ύστερα, για μεγάλο διάστημα μεταμορφώνεται σε συναυλιακό χώρο, όπου φιλοξενεί πλήθος διάσημων και αξιόλογων τραγουδιστών. Τέλος, το 2015 παίρνει την σημερινή του μορφή και ονομασία, ως cafe – bar και restaurant «Αίγλη Γενί Χαμάμ», ενώ συνεχίζει να αποτελεί χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων[5].
Το Γενί Χαμάμ σήμερα: Η «Αίγλη» είναι μαγεία. Είτε βρίσκεσαι στον εσωτερικό της χώρο είτε στον εξωτερικό, έχεις την αίσθηση ότι ταξιδεύεις σε εξωτικά μέρη της γης. Τα πολύχρωμα φώτα δίνουν μια παραμυθένια νότα στον κήπο, ιδανική για μια ευχάριστη ατμοσφαιρική βραδιά με φίλους. Σε συνδυασμό με την προβολή χαλαρωτικών βίντεο και την, συνήθως, Indie διάθεση της μουσικής, το ιστορικό μνημείο της «Αίγλης» έχει μεταμορφωθεί στον απόλυτο χώρο ψυχαγωγίας. Φαίνεται ότι η σημερινή ονομασία του μνημείου δικαιολογείται και ταυτίζεται απόλυτα με αυτό που πρεσβεύει. Μια μικρή φωτεινή ανάπαυλα κρυμμένη ανάμεσα στα πολύβουα και στενόχωρα κτίρια των οδών Κασσάνδρου και Αγίου Νικολάου, εκεί που κανένας περαστικός δεν μπορεί να υποπτευθεί την λαμπερή ύπαρξή της.
Γεωργία Δημητριάδου
[1] Το φάντασμα της Χατιτζέ Χανούμ πάνω από την “Αίγλη”, Αγγέλα Φωτοπούλου, Ο φάρος της Θεσσαλονίκης, http://farosthermaikou.blogspot.com/2012/05/blog-post_5208.html, τ.π. 24/05/2012
[2] Αίγλη Θεσσαλονίκη: Ο μυθικός κήπος της πόλης λάμπει ξανά, Parallaximag, https://parallaximag.gr/thessaloniki/egli-o-mithikos-kipos-tis-polis-lampi, τ.π. 15/06/2015
[3] Αγγέλα Φωτοπούλου, ό.π.
[4] Αγγέλα Φωτοπούλου, ό.π.
[5] Parallaximag, ό.π.