Η δικαιοσύνη είναι μια έννοια, η οποία καθίσταται αρκετά ρευστή και σχετική, ακόμη και όταν τα πράγματα απέναντι σε μια κατάσταση είναι ξεκάθαρα και δεν οδηγούν σε παρερμηνείες. Κύρια παράμετρος της δικαιοσύνης, προκειμένου να είναι κανείς αδέκαστος, είναι η αγνότητα. Οχι όμως αυτή η αγνότητα, η οποία είναι αποτέλεσμα της αφέλειας, αλλά αυτή, η οποία έχει ενισχυθεί από την πλήρη συνειδητοποίηση, από πλευράς του ατόμου που κατέχει αυτή την ιδιότητα, των σκοπών που πρεσβεύει η μάχη την οποία δίνει. Τέτοια υπήρξε η περίπτωση του αποθανόντος στις 30 Μαρτίου του ασώτου έτους 2020 Μανώλη Γλέζου.
Γεννημένος στις 9 Σεπτεμβρίου του 1922 στο χωριό Απείρανθος Νάξου, μετοίκησε στην Αθήνα σύντομα. Ο πατέρας του πέθανε σε νεαρή ηλικία. Ετσι, το βάρος της οικογένειας επωμίστηκε η μητέρα του. Αυτή πλέον όφειλε να προσέχει ακόμη περισσότερο αυτόν και τον τον αδελφό του Νίκο, ο οποίος εκτελέστηκε από το ναζιστικό καθεστώς το 1944. Μετά το πέρας των γυμνασιακών του σπουδών συνεχίζει τον αγώνα του σε δύο μέτωπα. Ταυτόχρονα με την επιτυχία του στην ΑΣΟΕΕ οργανώθηκε και στην Εθνική Αντίσταση κατά των κατοχικών δυνάμεων. Είχε ζητήσει να υπηρετήσει στο αλβανικό μέτωπο, όμως η ηλικία του δεν του επέτρεπε να στρατευτεί ακόμη. Ετσι, περιορίστηκε στην εθελοντική προσφορά, αρχικά, μέχρι να προχωρήσει σε ενεργότερες πράξεις. Μια από αυτές έμελλε να τον καθιερώσει ως ένα από τα μεγαλύτερα σύμβολα της αντίστασης προς τον κατακτητή.
Ύστερα από άπειρες συζητήσεις, σχέδια, κουβέντες και απορριφθείσες απόψεις, η σιωπή έδωσε την απάντηση που γύρευαν και αυτός και ο σύντροφος και συναγωνιστής του Απόστολος Σάντας. Ο ένας ένευσε προς μια φωτογραφία της Ακρόπολης και ο άλλος απλώς κατένευσε. Η απόφαση είχε παρθεί. Τη νύχτα της 30ης Μαίου του 1941 αυτοί οι δύο παράτολμοι, μα αποφασισμένοι νέοι, εμφορούμενοι από τον πόθο τους για τη λευτεριά και παρακινημένοι από το μίσος τους για το ναζιστικό καθεστώς, κατάφεραν και κατέβασαν τη ναζιστική σημαία από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης. Κινήθηκαν στα σκοτεινά, φέρνοντας το φώς της δικαιοσύνης, δίνοντας το στίγμα της αντίρρησης προς την υποταγή. Συνελήφθησαν ένα χρόνο αργότερα από γερμανικό κλιμάκιο και φυλακίστηκαν στις φυλακές Αβέρωφ. Εκεί, εξαιτίας των βασανιστηρίων που υπέστη, ο Γλέζος προσβλήθηκε από φυματίωση βαριάς μορφής. Λίγον καιρόν αργότερα αποφυλακίστηκε.
Μετά την απελευθέρωση, το 1945, προσελήφθη ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα Ριζοσπάστης, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1947, οπότε η εφημερίδα έκλεισε, επειδή το επέβαλαν οι ελληνικές δυνάμεις. Εχοντας ξεφύγει από τον παραλογισμό του Εμφυλίου πολέμου, προσπάθησε να συνεχίσει το έργο στην υπηρεσία της δικαιοσύνης. Ένα χρόνο όμως πριν τη λήξη του συλλαμβάνεται για τέταρτη φορά, εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων (ήταν ενταγμένος στο παράνομο τότε ΚΚΕ). Την πρώτη φορά είχε συλληφθεί το 1942, τη δεύτερη το 1943 και την τρίτη το 1944. Στη δίκη που ακολούθησε είχε καταδικαστεί εις θάνατον, όμως η παγκόσμια κοινωνική κατακραυγή που προκλήθηκε από άτομα του πολιτικού και του καλλιτεχνικού χώρου είχε ως αποτέλεσμα την αποφυλάκισή του, πέραν της χάρης για τη ζωή του, το 1954. Ηδη από το 1951 ο Γλέζος είχε ενταχθεί στην ΕΔΑ. Το 1956 έγινε διευθυντής της εφημερίδας Αυγή.
Η πολυτάραχη ζωή του θα είχε και άλλες συγκινήσεις. Το 1958 συνελήφθη εκ νέου και παραπέμφθηκε σε δίκη, με την κατηγορία της κατασκοπείας. Με αυτό τον τρόπο αντιμετώπιζαν τα στελέχη της τότε κυβέρνησης όσους ανήκαν στο ΚΚΕ και τους συνεργάτες του κόμματος. Με την έναρξη της δίκης το 1959 σε στρατοδικείο, πραγματοποιήθηκε διεθνής κινητοποίηση για το Γλέζο, με κορυφαίους διεθνώς νομικούς να παρακολουθούν την εξέλιξη της δικαστικής διαδικασίας, ενώ την ίδια στιγμή δημιουργήθηκε μια διεθνής επιτροπή για την υπεράσπιση του Γλέζου και των συνεργατών του, με έδρα το Παρίσι, προεξάρχοντος του παλαιού πολιτικού Πώλ Μπονκούρ. Ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη ήταν και ο γνωστός υπαρξιστής φιλόσοφος και συγγραφέας Ζάν Πώλ Σάρτρ. Μέχρι και ο συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ είχε στείλει μια επιστόλη διαμαρτυρίας στον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας, γράφοντάς του ότι παρόλο που δεν συμμεριζόταν τις πεποιθήσεις του, θαύμαζε και σεβόταν τη γενναιότητά του, η οποία έχαιρε πολύ μεγάλης εκτίμησης του γαλλικού λαού. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σάρλ Ντε Γκώλ τον χαρακτήρισε ως τον πρώτο παρτιζάνο, έναν ανένταχτο μαχητή, ο οποίος πολεμά για ένα εθνικό, κοινωνικό, πολιτικό ή θρησκευτικό ιδεώδες. Μεγάλη η τιμή για το Γλέζο και εύστοχος ο χαρακτηρισμός του.
Το 1962, αφού πέρασε από σαράντα κύματα, αποφυλακίστηκε εκ νέου. Τον επόμενο χρόνο συμμετείχε, μαζί με τους Γρηγόρη Λαμπράκη και Λεωνίδα Κύρκο, στην πορεία ειρήνης του Ολντερμάστον. Εκείνες τις ημέρες είχε ξεσπάσει σάλος σχετικά με τις απόψεις του Γλέζου για το Μακεδονικό , σε συνέντευξη που έδωσε στη Μόσχα. Τελικά η προπαγάνδα αποκαλύφθηκε και η φήμη του αποκαταστάθηκε.
Υστερα ήρθε η εποχή της χούντας. Κατά τη δικτατορία των συνταγματαρχών ο Γλέζος φυλακίστηκε για ακόμη μια φορά και κρατήθηκε σε διάφορα σωφρονιστικά ιδρύματα για τέσσερα χρόνια, μέχρι να απελευθερωθεί μετά από διεθνή αμνηστία το 1971. Από τη μεταπολίτευση και έπειτα συμπορεύτηκε με διάφορες κομματικές δυνάμεις του σοσιαλισμού, της αριστεράς, της προόδου και της ανανέωσης. Με την ιδιότητα του ευρωβουλευτή που κατείχε δύο φορές στην πολιτική του καριέρα, αφιερώθηκε στον αγώνα της καταβολής των γερμανικών αποζημιώσεων.
Ένα άλλο, σημαντικό, κομμάτι της πνευματικής ενέργειας του Μανώλη Γλέζου καταναλώθηκε στη συγγραφή βιβλίων. Αυτά, εκτός από τα άρθρα του στις εφημερίδες, μας έχουν μείνει ως παρακαταθήκη από αυτό τον άνθρωπο. Ομως το σημαντικοτερο κληροδοτημα του παραμένει το ψυχικό του σθένος, η δύναμη, η οποία τον ώθησε να αγωνίζεται, μέχρι τα 98 του χρόνια, σαν άλλος Ισοκράτης, δίχως να παρεκκλίνει από την πορεία του, ούτε να κοιτάζει τον εαυτό του, εις βάρος του κοινού καλού.
Τα χρόνια της εξορίας και της φυλακής σίγουρα δεν αντισταθμίζονται από τα βραβεία και τις διακρίσεις που δέχτηκε στη ζωή του. Το μόνο ουσιαστικό που μένει από αυτό το παράδειγμα ήθους είναι η αγνότητα των αγωνιστικών του κινήσεων, ένα παράδειγμα – υπόδειγμα, στο οποίο όλοι όσοι φιλοδοξούν να ασχοληθούν με τα κοινά, θα όφειλαν να προσβλέπουν.
Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός