Είναι ο μεγαλύτερος σημερινός εχθρός του ανθρώπου που δεν γνωρίζει όρια, δεν έχει σύνορα, δεν δείχνει συμπόνια στους επιλεχθέντες του, έχει όμως παρελθόν και είναι μεγάλο αφού φτάνει πολύ πίσω στην Αιγυπτιακή εποχή. Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ο καρκίνος ήταν η τιμωρία από τους Θεούς για ασεβείς και αμαρτωλές πράξεις ωστόσο σε μία νεότερη εποχή στην αρχαία Ελλάδα δόθηκε μία διαφορετική εξήγηση καθώς ο Ιπποκράτης ήταν αυτός που πρώτος ανέφερε στα κείμενά του την λέξη “καρκίνος” -κείμενα που χρονολογούνται την περίοδο 460-370 π.χ-. Βασιζόμενος στην θεωρία των τεσσάρων χυμών του σώματος (αίμα, φλέγμα, κίτρινη και μαύρη χολή) ο Ιπποκράτης πίστευε πως η συσσώρευση της μαύρης χολής στο σώμα δημιουργούσε μία ανεξέλεγκτη πηγή “κακών” συμπτωμάτων στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η θεωρία των τεσσάρων χυμών επικράτησε μέχρι και το 1300 π.χ. και έφτασε στην Ρωμαϊκή εποχή όπου ο γνωστός γιατρός Γαληνός την υιοθέτησε και την διέδωσε πρώτος με την λέξη “όγκος“, ενώ παράλληλα η απαγόρευση της εξερεύνησης του ανθρώπινου σώματος για θρησκευτικούς λόγους δεν επέτρεπε περαιτέρω ανάπτυξη στον τομέα της ιατρικής.
Τα θεμέλια για την επιστημονική μελέτη του καρκίνου τέθηκαν το 1761 με τον Morgagni να χρησιμοποιεί πρώτος τη νεκροψία για να συνδέσει παθολογικά ευρήματα με την αρρώστια. Την ίδια περίπου περίοδο ο John Hunter πρότεινε ότι κάποιοι τύποι καρκίνου μπορούν να αφαιρεθούν χειρουργικά, αν δεν έχουν προσβάλει κάποιο ιστό αλλά χρειάστηκε ένας αιώνας ακόμα ώστε να αναπτυχθεί η μέθοδος της αναισθησίας.
Τον 19ο αιώνα γεννήθηκε η επιστημονική ογκολογία και η κυτταρική παθολογία από τον Rudolf Virchow που επέτρεπε πια τη μελέτη ανθρώπινων ιστών και έδινε τη δυνατότητα για σαφή διάγνωση. Οι θεωρίες για τα αίτια εμφάνισης αλλά και την εξάπλωση της νόσου άρχισαν να πληθαίνουν μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα αφού τέθηκαν επί τάπητος ζητήματα περί μεταδοτικότητας του καρκίνου από παράσιτα μέχρι και ότι κύριο αίτιο είναι η επιδείνωση κάποιου τραύματος. Μετά από πολλά πειράματα σε χιλιάδες εργαστήρια και πανεπιστήμια, το 1911 ο Peyton Rous στο Ινστιτούτο Rockefeller της Νέας Υόρκης, για πρώτη φορά περιέγραψε το σάρκωμα στα κοτόπουλα. Μία έννοια που περιγράφει τον καρκίνο σε ιστούς του σώματος και αργότερα έγινε γνωστός ως ιός με την ονομασία, σάρκωμα του Rous. Για αυτή του την εργασία ο Rous πήρε το βραβείο Νόμπελ το 1968 και τα πράγματα διαλευκάνθηκαν γύρω από το μυστήριο του καρκίνου. Δυστυχώς δεν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο και για την θεραπεία του ακόμα και έναν αιώνα μετά.
Τα νούμερα δείχνουν πως είναι η πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως καθώς 7 εκατομμύρια ζωές χάνονται ετησίως από διάφορους τύπους καρκίνου. Στην χώρα μας το αντίστοιχο νούμερο θανάτων φτάνει τους 28 χιλιάδες αλλά η εικόνα της γενικευμένης κατάστασης και του Γολγοθά στην πορεία ενός καρκινοπαθούς είναι που μας δημιουργεί περισσότερο τρόμο και άγχος παρά η ίδια η ασθένεια. Αναμονή στην θεραπεία, αναμονή στην εξεύρεση φαρμάκων, αναμονή στην ίδια τη ζωή ή και παράταση πολλές φορές για τους λιγότερους τυχερούς. Όλα μαζί συντελούν στο καινούριο φαινόμενο “καρκινοφοβίας” που πλήττει τις σημερινές κοινωνίες.
Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία, μία φράση που ακούμε από μικρά παιδιά. Σωστή διατροφή και φυσική άσκηση, υγιεινό περιβάλλον, μειωμένη έκθεση στον ήλιο. Όλες σωστές καθημερινές συμβουλές μόνο που στην περίπτωση του καρκίνου τα πάντα είναι απρόβλεπτα. Η πιθανότητα να εμφανιστεί η νόσος ναι μεν αυξάνεται με την μη τήρηση των παραπάνω αλλά κανένας επιστήμονας υγείας δεν αποκλείει το ενδεχόμενο εμφάνισης καρκίνου σε ένα υγιέστατο άτομο με τακτικές εξετάσεις ελέγχου. Πρόκειται για έναν εχθρό που άπαξ και βρεθεί απέναντι σου πολλαπλασιάζεται, άλλοτε με ταχείς άλλοτε με αργούς ρυθμούς, μη δίνοντας πάντα την ευκαιρία στον ξενιστή του να το ανακαλύψει εγκαίρως.
Στην Ελλάδα ένας καρκινοπαθής ασθενής έρχεται επιπλέον αντιμέτωπος με τις μεγάλες ελλείψεις φαρμάκων, την απουσία πολιτικής του κράτους για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου αλλά και με την περιφρόνηση πολλές φορές από τους ίδιους τους συνανθρώπους του. 40 χιλιάδες περίπου νέα κρούσματα εμφανίζονται στην χώρα μας ετησίως με έναν στους πέντε να υποφέρει από χρόνιους πόνους. Προβλέπεται, μάλιστα, ότι μέχρι το 2025 τα ετήσια νέα περιστατικά καρκίνου θα αυξηθούν στα 19,3 εκατομμύρια παγκοσμίως, από 14,1 εκατομμύρια που ήταν το 2012.
Η ανάγκη ευαισθητοποίησης είναι μεγάλη όπως και ο φόβος να αντιμετωπιστεί κάτι τέτοιο από έναν κοινό άνθρωπο καθώς απαιτεί ψυχικά αποθέματα και δύναμη που η σημερινή κοινωνία σίγουρα δεν τα προσφέρει. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου αποτελεί μια ευκαιρία για ένωση και συστράτευση ενάντια στον χρόνιο εχθρό που είναι κοινός για όλους μας.
B.K.