Στην πραγματικότητα, η ορθότερη ονομασία είναι η Ρωσική επανάσταση, η οποία αποτελείται από την Φεβρουαριανή και την Οκτωβριανή του ίδιου έτους, 1917, και που αποτέλεσε ορόσημο της μελλοντικής πορείας της ανατολικής χώρας προσφέροντας της σήμερα το όνομα της μεγαλύτερης δύναμης παγκοσμίως. Ωστόσο, αν και οι δύο αυτές επαναστάσεις θεωρούνται μέρος της Ρωσικής Επανάστασης, αφορούν πολύ διαφορετικές διαστάσεις που δεν πρέπει να συγχέονται. Και ίσως το μεγαλύτερο κομμάτι της ιστορίας να μην αφορά εν τέλει την ίδια την Ρωσική Επανάσταση αλλά τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτή, κάτι στο οποίο επικεντρώνεται και το άρθρο αυτό.
Η πορεία προς την επανάσταση ξεκινά με αφορμή την Βιομηχανική Επανάσταση που είχε προηγηθεί και δημιούργησε μία νέα τάξη εργατών που λειτουργούσαν περισσότερο σαν “άψυχες μηχανές’ παρά σαν ανθρώπινα χέρια. Το φαινόμενο αυτό, παρά τα έντονα διακηρυγμένα ανθρώπινα δικαιώματα ήδη από το 1789, έγινε ισχυρότερο αφού κανένας εργάτης δεν είχε την δυνατότητα να διεκδικήσει ούτε την ίδια του την ελευθερία.
Μέσα στις θέσεις των εργατικών τάξεων ωστόσο, αρχίζουν και ριζώνουν ιδέες των νέων Διαφωτιστών της εποχής, ο Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, οι σημαντικότεροι. Ξεκινά με αργά και σταθερά βήματα, η εξασφάλιση της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και η διατήρηση της κοινωνικής ισότητας και μαζί με αυτά ανοίγει ο δρόμος προς τον κομμουνισμό. Μέχρι και το 1800 η αστική τάξη διεκδίκησε όσα τις επέτρεπαν οι συνθήκες κι έπειτα από αυτό συμβιβάστηκε με την εξουσία στην συνταγματική μοναρχία και βγήκε από το προσκήνιο. Δεν συνέβη το ίδιο βέβαια και με την πληθώρα διανοούμενων που ήταν πλέον η μόδα του 19ου αιώνα. “Διάδοχος” του Μαρξ στα μάτια της αστικής τάξης είναι πλέον ο Βλαδίμηρος Λένιν, ένα πρόσωπο που έπαιξε τεράστιο ρόλο στην εξέγερση λίγων χρόνων μετά. Υποστήριξε έντονα τις θεωρίες βάσει του μαρξιστικού ιδεολογικού υποβάθρου και μέσα από τα κείμενά του “Το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης” και “Το στρατιωτικό πρόγραμμα της προλεταριακής επανάστασης” δήλωνε πως η επικράτηση του σοσιαλισμού είναι προσωρινά δυνατή σε μία μόνο, ξεχωριστή, καπιταλιστική χώρα.
Οι ανισότητες των τάξεων αρχίζουν να φαίνονται εντονότερα τα χρόνια που ακολουθούν, συναντώνται φαινόμενα όπως η αποσύνθεση της αριστοκρατίας και η αποδυνάμωση του θεσμού της δουλοπαροικίας. Ο λαός έρχεται αντιμέτωπος με την πρώτη εξέγερση του 1825 η οποία άνοιξε τον δρόμο στην δημιουργία τρομοκρατικών οργανώσεων με αποκορύφωμα τη δολοφονία του τσάρου Αλεξάνδρου Β’ το 1881.
Παράλληλα το έργο των διανοούμενων έδινε κρυφές αλλά καθόλου “τυφλές” ελπίδες με τον Φίοντορ Ντοστογιέφσκι να προβλέπει την εξέλιξη των πραγμάτων- 37 χρόνια πριν- γράφοντας στις 30 Αυγούστου του 1880 στο “Ημερολόγιο ενός Συγγραφέα“
“Έχω κάποιο προαίσθημα, πως ο “κύβος ερρίφθη”... Η αφύσικη αυτή κατάσταση πραγμάτων και τα άλυτα αυτά πολιτικά προβλήματα -γνωστά στον καθένα, ας σημειωθεί- δεν είναι δυνατόν παρά να οδηγήσουν σ` ένα τεράστιο, τελειωτικό πόλεμο με τη συμμετοχή όλων, που θα ξεσπάσει σε τούτον τον αιώνα, μα ίσως ακόμα και σε τούτη τη δεκαετία…“.
Μέχρι το 1900 είχα ιδρυθεί εκατοντάδες μυστικές οργανώσεις με δραστηριότητα κυρίως επαναστατών που ήταν φοιτητές, εργάτες αλλά και αξιωματικοί με σκοπό ακόμα και την ατομική τρομοκρατία. “Αρχηγός” των ιδεών ήταν ο Λένιν που ξεπερνώντας κάθε δισταγμό και φόβο εκδίδει μέσω της εφημερίδας του “Σπίθα” οδηγίες για την επικείμενη επανάσταση με τίτλο του άρθρου “Τι να κάνουμε“. Ο τότε τσάρος Νικόλαος Β’ ξεκαθάρισε με τον δικό του τρόπο πως δεν θα γινόταν η παραμικρή υποχώρηση στην εργατική τάξη ρίχνοντας μάλιστα “λάδι στη φωτιά” όταν ανήγγειλε την είσοδο της χώρας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εξαγριωμένη εργατική τάξη και παράλληλα η μειωμένη βιομηχανικά ανάπτυξη της χώρας που υστερούσε σε μεταφορικά μέσα και σε εφοδιασμό των στρατιωτών της, δεν επέτρεπαν στη Ρωσία να συμμετέχει σε έναν τόσο μακροχρόνιο πόλεμο ο οποίος της στέρησε 3 εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές μέχρι τις αρχές του 1917.
Απόρροια των παραπάνω φαινομένων είναι η πρώτη ολοκληρωμένη “δοκιμή”- για πολλούς- της επανάστασης του 1917. Τον Ιανουάριο του 1905 κηρύσσεται γενική απεργία στα εργοστάσια της Αγίας Πετρούπολης και οι διαδηλώσεις χιλιάδων άοπλων κορυφώνεται την Κυριακή 9 Ιανουαρίου στην πλατεία των χειμερινών ανακτόρων. Ο τσάρος αρνείται να ακούσει τα αιτήματα του πλήθους με αποτέλεσμα η χιονισμένη πλατεία να βαφτεί με το αίμα εκατοντάδων νεκρών.
Τα γεγονότα αυτά, μολονότι δεν κατέληξαν με νίκη της εργατικής τάξης, έδωσαν την ευκαιρία στους αγρότες και στους εργάτες να οργανωθούν και να συνειδητοποιήσουν την δύναμή τους την οποία και θα χρησιμοποιούσαν με επιτυχία αυτή τη φορά τον Φεβρουάριο του 1917.
Η Φεβρουαριανή Επανάσταση ήταν η πρώτη από τις δύο επαναστάσεις στη Ρωσία το 1917. Επικεντρώθηκε στην Πετρούπολη και κράτησε λιγότερο από μία εβδομάδα. Έγιναν μαζικές διαδηλώσεις και ένοπλες συγκρούσεις με την αστυνομία και τους χωροφύλακες του στρατού, με τους τελευταίους να είναι αφοσιωμένοι στην Ρωσική μοναρχία. Τις τελευταίες ημέρες τμήμα των δυνάμεων του Ρωσικού Στρατού συμμάχησε με τους επαναστάτες. Το άμεσο αποτέλεσμα της επανάστασης ήταν η παραίτηση του Τσάρου και το τέλος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο αυθορμητισμός της επανάστασης και η απουσία βασικού σχεδιασμού δεδομένου ότι πραγματοποιήθηκε από αγρότες και εργάτες έφερε πολλά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα και ακολούθησε ένα δεύτερο ξέσπασμα τον Οκτώβριο του ίδιου έτους αλλά το αποτέλεσμα διέφερε κατά πολύ από μία απλή ανατροπή του θρόνου που συνέβη στον πρώτο…
Μέσα στον Μάρτιο του 1917, αλλάζουν πολλά που ήταν δεδομένα για την εποχή στις γειτονικές χώρες. Η Φιλανδία ανεξαρτητοποιείται και φυλακίζει την αυτοκρατορική οικογένεια, το γυναικείο φύλο αποκτά το δικαίωμα της ψήφου, καταργείται η θανατική ποινή και εφαρμόζεται το οκτάωρο στην εργατική τάξη. Μέσα σε όλα αυτά, ο Λένιν βρίσκει το κατάλληλο έδαφος για την επιστροφή του στην Ρωσία. Με πρωθυπουργό τον Κερένσκι ο οποίος με πραξικόπημα προσπαθεί χωρίς επιτυχία να επιβάλει στρατιωτική δικτατορία, τους αγρότες να επιτίθενται στους μεγαλογαιοκτήμονες και τη χώρα κυριολεκτικά να καταρρέει, ο Λένιν ακολουθώντας τον Μαρξ και τον Ένγκελς, έβλεπε το πρώτο διακριτικό γνώρισμα της προλεταριακής επανάστασης στο γεγονός ότι, απαλλοτριώνοντας τους εκμεταλλευτές, θα καταργούσε την αναγκαιότητα ενός γραφειοκρατικού μηχανισμού και πάνω απ’ όλα, της αστυνομίας και του μόνιμου στρατού. -Δυστυχώς ο μηχανισμός αυτός όχι μόνο δεν έχει μειωθεί σήμερα αλλά έχει εξαπλωθεί και έχει γίνει και τρόπος ζωής μέσω ενός μηχανισμού καταπίεσης σε πολλές χώρες- Με αυτό ακριβώς είχε να κάνει η Οκτωβριανή Επανάσταση, η πρώτη απόπειρα μίας σοσιαλιστικής επανάστασης που θα έφερνε τον λαό “αφεντικό” ενός εργατικού κράτους.
Οι εργάτες ενωμένοι και οργανωμένοι, γνωστοί ως Μπολσεβίκοι (=Μαρξιστικό εργατικό κόμμα) και με Πρόεδρο τον Τρότσκι πραγματοποιούν κρυφή συνέλευση παρουσία του Λένιν. Η συνάντηση καταλήγει με απόφαση ένοπλης εξέγερσης στις 24 Οκτωβρίου του 1917 -με ψήφους 10 υπέρ και 2-. Κυκλοφορεί η εφημερίδα του κόμματος με πρωτοσέλιδο την ανατροπή της κυβέρνησης και ακολουθεί κατάληψη των σημαντικότερων κτιρίων της Πετρούπολης. Την άλλη μέρα τα ανάκτορα πολιορκήθηκαν και καταλήφθηκαν, η κυβέρνηση έπεσε, οι υπουργοί συνελήφθησαν και ο Κερένσκι δραπέτευσε. Το οριστικό τέλος της κυβέρνησης και το τέλος την Ρωσικής Επανάστασης που προετοιμαζόταν για χρόνια είχε φτάσει. Ή μήπως όχι;
Μπροστά στην απώλεια χιλιάδων ανθρώπινων ζωών, ψηφίστηκαν δύο ιστορικά διατάγματα για την Ειρήνη και την εκμετάλλευση της Γης στην Ρωσία που καταργούσαν κάθε ιδιοκτησία από τα χέρια των γαιοκτημόνων χωρίς καμία αποζημίωση. Από την άλλη όψη του νομίσματος βέβαια, σκοπός δεν ήταν μόνο η αποκατάσταση της εξαθλιωμένης εργατικής τάξης αλλά και η απόκτηση εξουσίας. Η δόξα, η δύναμη και οι φιλοδοξίες των αρχηγών της επανάστασης έφεραν τον σχηματισμό του πρώτου Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού με το Λένιν ως πρόεδρο και τους Ρίκοφ, Μιλιούτιν, Τρότσκι, Λουνατσάρσκι και Στάλιν να τον πλαισιώνουν. Η Ρωσία, ξαφνικά, δημιουργεί εχθρούς, χώρες που την παρατηρούν από μακριά με φόβο, και ο φόβος πολλές φορές αποτελεί κίνητρο μυρίων κακών. Σχηματίστηκαν γύρω από το νέο σοβιετικό κράτος πάμπολλα μέτωπα και όλα αυτά όταν οι εσωτερικές ανακατατάξεις και η νέα νοοτροπία δεν είχαν ακόμα γίνει καθεστώς.
ο Τρότσκι, επέμενε στη δεκαετία του 1920 ότι ο πραγματικός σύμμαχος για το εργατικό κράτος στην Ρωσία ήταν οι εργάτες και η επαναστατική τους δυναμική στις άλλες χώρες, κάτι που έγινε πραγματικότητα κυρίως στην Γαλλία και την Ισπανία με τα αποτελέσματα όμως άκρως πενιχρά. Οι επαναστάσεις στην Ευρώπη ηττήθηκαν, και ο κόσμος βυθίστηκε στη φρίκη του φασισμού και του πολέμου κατηγορώντας την Ρωσία. Η χώρα πλήρωσε αυτή την επιρροή με τον Τρότσκι να εξορίζεται στο μακρινό Μεξικό όπου και δολοφονείται από άντρες του Στάλιν.
Από εδώ ξεκινά ένα μεγαλύτερο ταξίδι στην ιστορία της Ρωσίας που δεν είναι του παρόντος άρθρου σκοπός. Το σίγουρο είναι πως χωρίς τις μάχες αυτές του Λένιν και του Τρότσκι η παράδοση του γνήσιου μαρξισμού και η κληρονομιά του Οκτώβρη του 1917, να ήταν ίσως χαμένη για τις νέες γενιές.
Β.Κ.