Και κάπως έτσι αποχαιρετάμε τον πρώτο μήνα της Άνοιξης και των χρωμάτων…κοιτώντας ήδη οι περισσότερα με μάτια ορθάνοιχτα το Καλοκαίρι… o ουρανός μόνο γαλανός δεν ήταν και ο ήλιος δεν μας τίμησε ιδιαίτερα με την παρουσία του, η θάλασσα στο πιο σκούρο της χρώμα και κρύο, ακόμα πολύ κρύο. Με άλλα λόγια…ο Μάρτης ή μήπως… Μάρτιος;
Σε όλους μας είναι γνωστές κάποιες από τις πολυάριθμες παροιμίες για τον Μάρτιο ενώ έθιμα από όλα τα Βαλκάνια παίρνουν τη δικιά τους ξεχωριστή θέση μέσα στις 31 ημέρες του ημερολογίου. Τι είναι λοιπόν αυτός ο μήνας για το ημερολόγιο;
“το πορτρέτο των Μηνών” από τον Γιάννη Τσαρούχη
Ο μήνας Μάρτιος πήρε το όνομά του από τον θεό Άρη (Mars, Martius στα Λατινικά), που θεωρούταν ο γενάρχης των Ρωμαίων. Αρχικά ήταν ο πρώτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου, λόγω της εαρινής ισημερίας. Με τη μεταρρύθμιση του 153 π.Χ, όταν προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, ο Μάρτιος έλαβε την τρίτη θέση στο δωδεκάμηνο, πλέον, ρωμαϊκό ημερολόγιο.
Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι μεταξύ άλλων περιλαμβάνει μία μεγάλη γιορτή για τον Χριστιανισμό, τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου και μία για την Ελλάδα, την απελευθέρωση του έθνους από την Τουρκική σκλαβιά ενώ είναι και ο μήνας της Σαρακοστής. Το πιο σημαντικό όμως κληροδότημά του έρχεται από το Αρχαίο Αττικό ημερολόγιο όπου ο Μάρτιος ταυτίζονταν με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ανθεστηριώνα. Τότε γιορτάζονταν και τα Μεγάλα Διονύσια στην Αθήνα, που καθιερώθηκαν από τον τύραννο Πεισίστρατο, και κάπως έτσι ο Μάρτιος καθιερώθηκε ως ο μήνας από τον οποίο γεννήθηκε η αρχαία τραγωδία.
Το έθιμο του «Μάρτη»
Σήμερα ως η τελευταία μέρα που φοράμε όλοι στο χέρι μας το διάσημο ερυθρόλευκο βραχιόλι αναρωτιέμαι πόσοι από εμάς ξέρουμε την ιστορία του… η οποία ξεκινάει από παλιά χιλιάδες χρόνια πίσω στην αρχαία Ελλάδα όταν οι κοπέλες στόλιζαν με «Μάρτη» το άγαλμα της Αθηνάς ως ένδειξη καλοτυχίας. Ο Παυσανίας λέει πως την πρόληψη αυτή την είχαν πάρει από τους Αιγυπτίους. Όταν τελείωνε ο μήνας έπλεναν την κόκκινη κλωστή (ταινία) στον Ιλισσό και την έκρυβαν για τον άλλο χρόνο. Έτσι η ταινία αυτή πήγαινε από γενιά σε γενιά και όσο πιο παλιά ήταν τόσο πιο γούρικη θεωρείτο. Οι ρίζες του εθίμου τοποθετούνται στα Ελευσίνια Μυστήρια επειδή οι μύστες τις ημέρες της γιορτής συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Το έθιμο διατηρήθηκε από τους Βυζαντινούς και σήμερα έχει «ριζώσει» σε όλα τα Βαλκάνια. Ωστόσο η επιλογή των δύο χρωμάτων έχει διαφορετικές ερμηνείες από περιοχή σε περιοχή.
Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Μία εκδοχή σύμφωνα με την μυθολογία τους, μας παραπέμπει στον Θεό – Ήλιο που μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Ο νεαρός κατάφερε να σκοτώσει το δράκο αλλά έχασε τη ζωή βάφοντας με το αίμα του το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα. Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα πάντως, αυτό που γνωρίζουμε οι περισσότεροι από τις λατρεμένες και σοφές γιαγιάδες μας είναι ότι ο «Μάρτης» μας προστατεύει από τον ήλιο, το μάτι και κάθε λογής κακό που έχουν στο μυαλό τους από τις βαθιά ριζωμένες δεισιδαιμονικές τους συνήθειες.
Ποιος ξέρει όμως… είτε είναι της μόδας είτε είναι γιατροσόφι , τι Έλληνες θα ήμασταν χωρίς τα έθιμά μας σε κάθε μεριά αυτής της γης.
Μην ξεχάσετε αύριο να το βγάλετε, όσοι από εσάς το φορέσατε πριν από 30 ημέρες, καθώς τα πρώτα χελιδόνια έχουν φτάσει προ πολλού. Καλώς ήρθες Άνοιξη!!
Δανάη Κουφιωτάκη