Πίστεψε στους ανθρώπους

«Η βία δεν προέρχεται από μια εσωτερική ανάγκη. Είναι απόκτημα της εκπαίδευσης και της κοινωνικής πρακτικής.»

Françoise Héritier

 Ρίχνοντας μια ματιά στις καθημερινές εφημερίδες και στα ενημερωτικά site, παρακολουθώντας καθημερινές ενημερωτικές εκπομπές και δελτία ειδήσεων, δε χρειάζεται πολύ για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι μεγάλο ποσοστό των αναφερόμενων σε αυτά γεγονότων αφορά περιστατικά βίας και εγκληματικότητας. Καθημερινά, λαμβάνουν χώρα βίαια επεισόδια με την βία και την σκληρότητα, που «χρησιμοποιείται» κάθε φορά, να κλιμακώνεται και μαζί με αυτήν να κλιμακώνονται η ανησυχία, ο φόβος, ο πανικός, η οργή και ο πόθος για εκδίκηση και όχι για τιμωρία.

Πριν όμως, αρχίσουμε τα «κατηγορώ», ίσως όλοι θα έπρεπε για μια φορά να αναρωτηθούμε γιατί, αφού υποστηρίζουμε ότι είμαστε καθ’ όλα σωστοί κοινωνοί και πασχίζουμε για το «δίκαιο» και το «ηθικό», δεν ζούμε σε μια κοινωνία που να αντικατοπτρίζει αυτή την διαρκή προσπάθειά μας; Γιατί ζούμε σε μια κοινωνία, που όχι μόνο αποδέχεται τη βία, αλλά, ενίοτε την συγκαλύπτει κιόλας ή τις αποδίδει ονομασίες « πιο ηθικά ανεκτές» ή «λιγότερο ανησυχητικές»; Μήπως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε αν τελικά η βία γεννιέται μέσα από τους κόλπους της ίδιας της κοινωνίας και ριζώνει ανάμεσα στις ελλείψεις και τις κοινωνικές ανισότητες που την χαρακτηρίζουν;

Πράγματι, ο άνθρωπος γεννιέται, διαπλάθει τον χαρακτήρα του και αναπτύσσει την προσωπικότητά του κατά την ανατροφή του, δεχόμενος ερεθίσματα και υιοθετώντας πρότυπα από τον κοινωνικό περίγυρό του. Υψίστης σημασίας εδώ, είναι και ο ρόλος της εκπαίδευσης, που αποτελεί, μετά την οικογένεια, τον κυριότερο μηχανισμό κοινωνικοποίησης και διαμόρφωσης προσωπικότητας. Μια εκπαίδευση άρτια, σφαιρική, με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και όχι ωφελιμιστικό, είναι ικανή, όχι μόνο να προλάβει παραβατικές συμπεριφορές αλλά και να τις εξαλείψει. Αυτό προϋποθέτει ένα σύστημα εκπαίδευσης που δεν θα επιβάλλει το «δίκαιο» και το «σωστό» στα παιδιά, σαν μια τυπική υποχρέωση αλλά σαν τρόπο ζωής, σαν τρόπο επικοινωνίας και ευημερίας. Και, σίγουρα, προϋποθέτει ένα σύστημα εκπαίδευσης προσιτό σε κάθε παιδί, από κάθε γειτονιά, από κάθε φυλή και χώρα και ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης.

Και από την άλλη, μια κοινωνία που μεροληπτεί κατά τα – κάθε φορά εξυπηρετούμενα – συμφέροντά της, μια κοινωνία που μόνη της αποκλείει και περιθωριοποιεί τα μέλη της, που, όσο εύκολα χαρίζει ευκαιρίες, άλλο τόσο εύκολα στερεί δικαιώματα και αφήνει απροστάτευτα τα μέλη της, που δεν διαθέτει μηχανισμούς αντιμετώπισης, φροντίδας και περίθαλψης και δεν εξασφαλίζει ούτε τα αναγκαία για τη διαβίωση στους ανθρώπους της, σίγουρα ευθύνεται για κάθε «λάθος», για κάθε συμπεριφορά «μη ανεκτή» και πέρα από τα όρια της νομιμότητας.

Πριν μιλήσουμε για «εγκληματίες» και διάβρωση της κοινωνίας μας, καλό θα είναι να αναλογιστεί τι έχει κάνει ο καθένας από εμάς, ατομικά και συλλογικά, για όσα πιστεύει, πόσο σωστοί και δίκαιοι, τελικά είμαστε εμείς και κατά πόσο αθώα είναι, τελικά, η κοινωνία απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα.

Παρά τις ζοφερές εποχές που ζούμε, εξακολουθώ να πιστεύω ότι κανείς δεν γεννιέται εγκληματίας και επιλέγω να πιστεύω στους ανθρώπους.

Ε.Π.