To βάθος της ρίζας

Το σκηνικό και η συνθήκη είναι πάντοτε γνωστά και οι θεατές του δράματος δεν χρειάζονται τον αρχαιοελληνικό προάγωνα, προκειμένου να πάρουν μια γεύση από την υπόθεσή του ή να τους γίνουν γνώριμοι οι πρωταγωνιστές του. Όπως και να έχει το πράγμα, η μετανάστευση και η προσφυγιά είναι δύο έννοιες, τις οποίες έχουμε την τάση να ταυτίζουμε λανθασμένα.

migrant
Για να ακριβολογούμε ως μετανάστης χαρακτηρίζεται το άτομο, το οποίο επιλέγει να φύγει από τον τόπο του, με σκοπό να αναζητήσει καλύτερες οικονομικές συνθήκες εργασίας και να έχει πιο ελκυστικές οικονομικές απολαβές. Από την άλλη ο πρόσφυγας είναι το άτομο, το οποίο εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει τον τόπο του, είτε λόγω ακραίων πολιτικών διαταραχών, θρησκευτικών διαφοροποιήσεων, επαχθέστατων κοινωνικών συγκυριών και επονείδιστων ρατσιστικών ξεσπασμάτων σε διάφορες μειονοτικές ομάδες.

Η περίπτωση της μετανάστευσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον οικονομικό παράγοντα. Κατά καιρούς παρατηρείται το φαινόμενο πολλοί άνθρωποι να τολμούν να αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό, διότι η εργασία τους δεν είναι ικανοποιητική και δεν ανταποκρίνεται τόσο στις επιδιώξεις τους για τη μελλοντική τους επαγγελματική εξέλιξη όσο και στο ποσό των χρημάτων, με το οποίο αμείβονταν στην πατρίδα τους. Βέβαια ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα και η άφιξη ενός οικονομικού μετανάστη σε ένα νέον τόπο δεν εγγυάται αυτομάτως την πλήρη αποκατάστασή του από όλες τις απόψεις. Ο αγώνας τον οποίο οφείλει να δώσει κάποιος για να ανταπεξέλθει στην πρόκληση του εξωτερικού είναι πολύ μεγάλος, απαιτητικός και γεμάτος εμπόδια. Μόνο μετά από αρκετή υπομονή και επιμονή δύναται να πετύχει κάποιος στον τομέα του, μένοντας συγκεντρωμένος στους στόχους που θέτει στον εαυτό του.

Ίσως ο πιο αποτρεπτικός παράγων για τη στροφή προς μια ξένη χώρα καθίσταται η οικογένεια. Οι διάφοροι δεσμοί που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών μιας οικογένειας δύσκολα διαρρηγνύονται. Όμως ο αποχωρισμός ενός ατόμου από τα υπόλοιπα μέλη, με τα οποία πέρασε ένα σεβαστό μέρος της ζωής του, δεν σημαίνει την αυτόματη διακοπή επικοινωνίας μεταξύ τους. Ούτως ή άλλως ένα πουλί γεννιέται για να ανοίξει τα φτερά του και να αντικρίσει τον κόσμο από ψηλά και όχι να μείνει ες αεί κάτω από μια προστατευτική φτερούγα, η οποία, σε πολλές περιπτώσεις, δυστυχώς, δεν είναι καθόλου προστατευτική και υγιής.

Στις δυσκολίες του αγνώστου κόσμου θα πρέπει να συνυπολογίσει κανείς και τα διάφορα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που κυριαρχούν και δεν απορρίπτονται εν μια νυκτί. Γνωστός λαϊκός τραγουδιστής είχε προσφέρει τον εξής στίχο στο μουσικό στερέωμα: ‘’ Στα ξένα είμαι Ελληνας και στην Ελλάδα ξένος’’. Η απώλεια της ταυτότητας στο εσωτερικό συνίσταται στην αδιαφορία που εισπράττει κάποιος στα μέρη του, επειδή ακολουθεί την αντισυμβατική ζωή του και η τόλμη του δεν τυγχάνει να έχει την αναγνωρισιμότητα που απαιτούν τα εκάστοτε κοινωνικά δεδομένα. Από την άλλη θα μπορούσε να γίνει λόγος για την τυφλότητα της κοινωνίας, η οποία θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μια αποικία μυρμηγκιών, τα οποία δρουν αυτοματοποιημένα. Είναι μοιραίο για ένα τέτοιον άνθρωπο να αισθάνεται ότι μετεωρίζεται μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, καθώς η εικόνα που διαθέτει, μέχρι να αποδείξει την πραγματική του αξία στο νέο χώρο εργασίας του, είναι στερεοτυπική και για πολύν καιρό αναλλοίωτη. Σε τέτοιες περιπτώσεις η αλλαγή γνώμης για κάποιον καθίσταται ένας πραγματικός άθλος. Οσον αφορά αυτή την περίπτωση, το βιβλίο του Θανάση Βαλτινού Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη είναι αρκετά διαφωτιστικό.

Η προσφυγιά είναι μια αρκετά σκληρότερη περίπτωση, με το στοιχείο του εξαναγκασμού να είναι επιτακτικότερο. Βιώνει κανείς το βίαιο ξεριζωμό του απο την πατρίδα του, άνευ της θελήσεώς του, λόγω δυσβάσταχτων κοινωνικών συνθηκών. Τα λογοτεχνικά παραδείγματα είναι αρκετά. Τα ματωμένα χώματα της Διδώς Σωτηρίου, Το νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη, Η Λωξάνδρα της Μαρίας Ιορδανίδου, το ‘55 του Θωμά Κοροβίνη. Σε όποια από τις σελίδες αυτών των αναγνωσμάτων και να ανατρέξει ο άνθρωπος θα διαπιστώσει τον πόνο, τη θλίψη, την απορία και την αδικία ζωγραφισμένα στα πρόσωπα των ψυχών ανθρώπων, οι οποίοι έκαναν το σφάλμα να επιλέξουν έναν ειρηνικό βίο, χωρίς να ανησυχούν για την υστεροφημία τους, παρά μόνο για το μέλλον των απογόνων τους.

Ο φανατισμός και η δίψα για εξουσία φέρουν καταστρεπτικά αποτελέσματα σε μεγάλα πληθυσμιακά ποσοστά. Η άρνηση της ειρήνης στο όνομα του πολέμου οδηγεί στη μισαλλοδοξία. Το διαφορετικό γίνεται αποκρουστικό και πρέπει να εξαλειφθεί από προσώπου γης. Πολλά άτομα αποκόπτουν τους δεσμούς τους με τη γενέτειρά τους και περνούν από σαράντα κύματα, μέχρι να βρεθεί ένας τόπος φιλοξενίας και για αυτούς. Με κίνδυνο της ζωής τους κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να σταθμέυσουν κάπου, όπου κυριαρχεί η ασφάλεια. Η αδυναμία πλήρους απορρόφησής τους από το εκάστοτε κράτος που τους φιλοξενεί, σε συνδυασμό με αρκετές ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον τους, τους αναγκάζει να υιοθετήσουν ένα νομαδικό τρόπο ζωής, μην έχοντας τη δυνατότητα να ριζώσουν εκ νέου και αυτοί κάπου.

Στο τέλος κάθε μέρας το μόνο που μένει και θα τους προσφέρει απλόχερα τα απαραίτητο κουράγιο για να συνεχίσουν τη μακρά τους πορεία, θα είναι λίγο χώμα από την ιδιαίτερη πατρίδα τους, το οποίο πάντα θα φυλούν στον κόρφο τους και θα τους συντροφεύει.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός