Η μοναξιά της πείρας

Τα συναισθήματα που μπορεί να νιώθει κανείς για τα άτομα μεγάλης ηλικίας ποικίλλουν, ανάλογα με τον προσωπικό του χαρακτήρα και το χαρακτήρα του εκάστοτε ηλικιωμένου, άσχετα από το γεγονός ότι αυτό το άτομο τυγχάνει συγγενής ή απλώς γνωστός. Οι καλές αναμνήσεις συνδέονται με τη νοσταλγία για το ένδοξο παρελθόν των γκριζαρισμένων ανθρώπων και τη χαρά, την τιμή που είχε κάποιος να βρεθεί κοντά τους. Αντίθετα, οι άσχημες φέρνουν στο νού μια αποστροφή προς όλα όσα έτυχε να ζήσει κανείς, με συνδετικό κρίκο αυτό το ανάξιο για τα ανθρώπινα δεδομένα της ζωής άτομο, άποψη η οποία έχει ειπωθεί από πολλούς εν βρασμώ ψυχής.

τρίτη ηλικία
Είτε εξετάσει κανείς το θέμα από τη μια, είτε από την άλλη μεριά, μένει στο τέλος με μια απορία. Παρά την όποια περίοδο ακμής τους, οι ηλικιωμένοι, μετά τη συνταξιοδότησή τους, περνούν από ένα στάδιο περισυλλογής σχετικά με το εναπομείναν μέλλον τους. Είναι γεγονός ότι η όποια επαγγελματική τους ενασχόληση, η οποία αποτελούσε και ένα μεγάλο μέρος της καθημερινής τους ρουτίνας, με το που πάψει να υπάρχει, αν και τους προσφέρει μια μόνιμη ανάπαυλα και δίνει την ευκαιρία στο σώμα και στο πνεύμα να ξεκουραστούν, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, τους γεμίζει με νέο άγχος για την επόμενη μέρα, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να πέφτουν σε βαθιά κατάθλιψη. Αυτή η κατάσταση υφίσταται στην περίπτωση όπου επέρχεται η πλήρης απραξία και ξαφνικά όλα δεν μοιάζουν τόσο ρόδινα, ούτε δίνουν την περιπόθητη υπόσχεση μιας ψυχικής αγαλίασης. Παρόλα αυτά παρατηρεί κανείς ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, οι οποίοι, αρνητές της αδράνειας και θηρευτές του υπολειπόμενου βίου, καταφέρνουν να δείχνουν ακόμη θαλεροί , υγιείς και δραστήριοι, πάντοτε στο μέτρο που οι σωματικές και οι πνευματικές τους δυνάμεις τους το επιτρέπουν. Ποιο είναι λοιπόν το μυστικό τους; Ποια είναι η δική τους φιλοσοφική λίθος, η οποία τους μοιράζει απλόχερα χρυσάφι σε μορφή ποιοτικού χρόνου; Αυτή η σκέψη σχετικά με την ενασχόληση των γερόντων και των γεροντισσών θα μπορούσε να πάρει την εξής μορφή: με ποιους τρόπους θα μπορούσαν άνδρες και γυναίκες συνταξιούχοι να ξοδέψουν το χρόνο τους, ώστε να εκμεταλλευτούν κάθε στιγμή του; Οι λύσεις που δίνονται είναι καθαρά ενδεικτικές, αναφέρονται όμως με σεβασμό απέναντι στην τρίτη ηλικία και σε όσα μας έχουν προσφέρει αυτοί οι άνθρωποι, πολλοί από αυτούς, σε όλους τους τομείς του επιστητού.

Μια λύση θα μπορούσε να αποτελεί η παρακολούθηση σεμιναρίων. Αν και έχουν πάψει να εργάζονται, αυτό δεν σημαίνει ότι οι ηλικιωμένοι οφείλουν να μένουν ανενημέρωτοι σχετικά με το μέλλον. Είναι λογικό και σεβαστό η διαφορά νοοτροπίας, λόγω ηλικίας, να τους δίνει το περιθώριο της αμφιβολίας, όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας ενός αντικειμένου ή την παροχή μιας υπηρεσίας. Η οργάνωση διαφόρων ομιλιών με ποικίλα θέματα θα τους λύσει τις όποιες απορίες έχουν και θα τους καταστήσει το παρόν τους σαφέστερο.

Η άθληση θα μπορούσε να τους δώσει μια επιπλέον ώθηση. Από το Λατίνο σατιρικό συγγραφέα Ιουβενάλη κάποτε οι Αρχαίοι Έλληνες πήραν τη φράση «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Αυτή η παραδοχή αποτελούσε τρόπο ζωής για εκείνους και τα οφέλη της μπορούν να γίνουν ορατά και σε όσους και όσες έχουν την όρεξη και τη δυνατότητα να ασκήσουν το σώμα τους, πάντοτε με προσοχή, με σκοπό τη διατήρηση της σιλουέτας τους και της γενικότερης ρώμης τους. Οι επιλογές είναι πολλές. Είτε στο χώρο ενός γυμναστηρίου, είτε σε μια πίστα χορού, είτε στο ύπαιθρο, ο καθένας και η καθεμιά μπορούν να βρουν αυτό που τους ταιριάζει και ανταποκρίνεται στα γούστα και τις δυνατότητές τους.

Στο πλαίσιο κοινωνικοποίησης θα μπορούσαν να οργανωθούν διάφορες ομάδες επιτραπέζιων παιχνιδιών, όπου οι ενδιαφερόμενοι θα συγκεντρώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και θα διασκεδάζουν με ό,τι ανταποκρίνεται σε εκείνους. Ενδεχομένως να υπήρχε συνεργασία με την τεχνολογία και τους απογόνους των απογόνων τους, οι οποίοι θα έδειχναν στους παππούδες και τις γιαγιάδες τους τα νέα ηλεκτρονικά μέσα ψυχαγωγίας και διασκέδασής τους και θα αποπειρώντο να τους μυήσουν σε έναν αλλόκοτο κόσμο για τους μεγάλους, μα ρεαλιστικό για τους μικρούς. Με τη σειρά τους και οι παλαιότεροι θα μπορούσαν να εξηγήσουν στα μικρά παιδιά τα παιχνίδια, τα οποία έπαιζαν εκείνοι στην ηλικία τους, παροτρύνοντάς τα να τα δοκιμάσουν.

Η δραστηριοποίηση των ηλικιωμένων θα μπορούσε να λάβει και τις μορφές μιας θεατρικής ομάδας, μιας ομάδας ανάγνωσης, μιας λέσχης μουσικών οργάνων ή μιας κινηματογραφικής λέσχης. Από εκεί και πέρα οι ίδιοι θα μπορούσαν να προσφέρουν τις πνευματικές τους υπηρεσίες, συνεχίζοντας τη διδασκαλία σε εθελοντική βάση, είτε δίνοντας συμβουλές για κάτι το πιο πρακτικό, παραχωρώντας όλην τη γνώση τους και την πείρα του παρελθόντος στις νέες γενιές εργαζομένων και ερευνητών επιστημόνων.

Τέλος, η φαντασία των γεροντότερων θα μπορούσε να αποτυπωθεί σε διαφόρων τύπων γραπτά. Επιπλέον, θα μπορούσε να υπάρξει ένα περιοδικό, το οποίο να εκδίδεται είτε κάθε έξι μήνες είτε κάθε χρόνο, σαν επιθεώρηση σκέψης και διατήρησης του γηραιού πνεύματος, με σχόλια και απόψεις επι παντός επιστητού. Ακόμη και η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας θα ήταν δυνατόν να αποτελεί εχέγγυο για τη διατήρηση της πνευματικής διαύγειας.

Με ισχυρή ψυχολογία οικοδομούνται η δυνατή θέληση και αυτοπεποίθηση των ανθρώπων. Ας μην αφαιρούμε το δικαίωμα της ύπαρξης σε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά να τους το παραχωρούμε αφειδώς.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός