Φαύλος Κύκλος

Τα γεγονότα που έχουν λάβει χώρα τις τελευταίες ημέρες στον τόπο μας, υπάρχουν μόνο και μόνο ως αδιάψευστοι μάρτυρες της απλοϊκής φύσης του ανθρώπου. Η βασική πνευματική δομή είναι αυτή που μας ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα έμβια όντα, δηλαδή η έλλογη σκέψη, ή έλλογη επικοινωνία και λογική διεργασία για κάθε σειρά πράξεων με στόχο ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα και κάθε πράξη ξεχωριστά. Αυτή η απλοϊκότητα όμως είναι που καθιστά το ανθρώπινο γένος, την ίδια στιγμή, έκθετο στα πάσης φύσεως στοιχεία της κοινωνικής καθημερινότητας.


Η αντιμετώπιση όλων των αναποδιών και των δυσεπίλυτων προβλημάτων απαιτεί τη στοιχειώδη σκέψη, προκειμένου τα δεδομένα που βρίσκονται στο μυαλό να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης και ο κατάλληλος συνδυασμός αυτών να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δυστυχώς, συνειδητοποιεί κανείς, είτε αργά είτε γρήγορα, ότι τα πράγματα δεν είναι ποτέ ιδανικά και ας φαντάζουν πολλές φορές έτσι. Στον Πρωταγόρα του Πλάτωνα ο γηραιός σοφιστής Πρωταγόρας προσπαθεί να πείσει τον σχετικά νεαρό Σωκράτη για ποιο λόγο όλοι οι άνθρωποι έχον το δικαίωμα να εκφέρουν άποψη για οποιοδήποτε ζήτημα άπτεται πολιτικού ενδιαφέροντος και πολιτικής ανάγκης και έχουν την άνεση να ανεβαίνουν στο βήμα, στην αγορά του δήμου, για να πραγματοποιήσουν τη σύντομη ομιλία τους. Στο μύθο λοιπόν σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου, αναφέρεται ότι στην αρχή, το ανθρώπινο γένος,  έχοντας κατακτήσει κάποια τεχνικά μέσα για τον βιοπορισμό του και την επιβίωσή του εν γένει, χάρη στην αυτοθυσία του τιτάνα Προμηθέα, κατοικούσαν διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη, ανήμποροι μπροστά στα σκληρά στοιχεία της φύσης και στα άγρια θηρία, τα οποία, στο πλαίσιο της όσο το δυνατόν μακροβιότερης ζήσης τους, κατασπαράσσουν τους ομολογουμένως πιο αδύναμους ανθρώπους.

Προκειμένου λοιπόν να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση, οι άνθρωποι αναγκάζονται να βγουν από την αφάνεια και να αρχίσουν να οργανώνονται σε μικρές ομάδες, με σκοπό την εξολόθρευση του ζωώδους ανταγωνισμού. Το πρόβλημα έγκειται ακριβώς σε αυτό το σημείο. Η έλλειψη πολιτικής οργάνωσης, πάει να πει της υγιούς πολιτικής σκέψης, αυτής που συνδέεται με την καθημερινή έγνοια σχετικά με την ευημερία και την ορθή λειτουργία μιας πολιτειακής οργάνωσης, η οποία διέπεται από κοινωνική συνοχή και ενδιαφέρον για την αιδώ και τη δικαιοσύνη κάθε πολίτη ξεχωριστά και όχι μιας αυστηρής αφοσίωσης σε έναν κομματικού χαρακτήρα οργανισμό, ο οποίος αποσκοπεί στην ικανοποίηση του συμφέροντος ολίγων εκλεκτών κατ’ ευφημισμόν. Ετσι, ο Ερμής εμφυτεύει, με εντολή του Δία, την πολιτική αρετή σε όλους τους ανθρώπους, μέρος της οποίας είναι η πολεμική αρετή. Μάλιστα θεσπίζεται και ένας θείος νόμος, όποιος δεν είναι μέτοχος της πολιτικής αρετής, να θεωρείται μίασμα της πόλεως και να διώχνεται από αυτήν ή να εκτελείται.

Το διαχρονικό αυτό απόσπασμα από τον πλατωνικό διάλογο κάνει εμφανή μια παθογένεια της εποχής, το μπέρδεμα των ορισμών. Σε μια χώρα, η οποία θέλει να λέγεται γενέτειρα της Δημοκρατίας, η αδικία έχει τον πρώτο λόγο. Ο στερεοτυπικό λόγος απαιτεί να αγνοούνται οι πράξεις ω ς έχουν και το φταίξιμο να πέφτει στον ιθύνοντα, ο οποίος συγκεντρώνει τα στοιχεία εκείνα, τα οποία τον καθιστούν αυτομάτως κακοποιό. Το χειρότερο όλων είναι ότι ακόμη και τα θύματα λαμβάνουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ταυτίζονται με εικόνες, οι οποίες φέρουν τα αποτυπώματά τους επάνω τους. Και πάνω που ετοιμάζεται η κοινή λογική να πρυτανεύσει, κάτι συμβαίνει και ξαφνικά όλα καταρρέουν σαν ένας πύργος από τραπουλόχαρτα, ο οποίος γιγαντώθηκε περήφανος απέναντι στην ανοησία και την ψευτιά και ένα αεράκι προπαγάνδας ήταν αρκετό για να ρίξει κάτω το οικοδόμημα. Μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης όλοι όσοι έχουν πρόσβαση σε αυτά τα εργαλεία ακούν και παρακολουθούν ειδήσεις από όλο τον κόσμο. Μέσα από την τηλεοπτική, κυρίως, μηχανή του κιμά, όλα τα γεγονότα περνούν από το θανατηφόρο κόσκινο. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, είναι πλέον ζήτημα χρόνου μέχρι να στηθεί ένα λαϊκό δικαστήριο και να δημιουργηθούν και να στοχοποιηθούν ένοχοι από το πουθενά.

 Για μια ακόμη φορά παρατηρείται εδώ η έλλειψη της ουσίας. Μια δολοφονία παραμένει μια ειδεχθής και αποτρόπαια πράξη. Η θεραπεία της είναι δυνατόν να γίνει με δύο τρόπους, έναν εύκολο και ένα δύσκολο. Ο εύκολος τρόπος συνίσταται στην τοποθέτηση του δαχτύλου προς την ευνοϊκότερη για τους περισσότερους κατεύθυνση. Ο δύσκολος τρόπος απαιτεί έρευνα σχετικά με τα κίνητρα της πράξης, ώστε ψυχογραφώντας κανείς την κοινωνία να αρχίσει να βγάζει κάποιο νόημα και να οδηγείται σε ασφαλέστερα συμπεράσματα, τα οποία θα εξυγιάνουν και το θεσμό της Δικαιοσύνης. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, μέχρι τη στιγμή που πεθαίνουμε, ζούμε στο ενδιάμεσο, έχοντας μάθει να βάζουμε ταμπέλες σχεδόν σε όλα τα πράγματα. Κάτι τέτοιο δύσκολα το ξεμαθαίνει κανείς, κάποτε και ποτέ, όσο και να προσπαθήσει. Σε οποιαδήποτε περίπτωση οφείλει κανείς να είναι υπέρ το δέον προσεκτικός, διότι όλα τα κοινωνικά στερεότυπα εμπίπτουν σε δύο καταστάσεις. Από τη μια ενέχουν μια δόση αλήθειας και με το πέρασμα των χρόνων διατηρούνται και εμπλουτίζονται, μέχρι να ριζώσουν στη σκέψη του φερέλπιδος ανθρώπου. Από την άλλη, πολλά από αυτά αποτελούν προϊόντα κατασκευής μιας νοσηρής φαντασίας, η οποία σκοπεύει να κερδίσει το στοίχημα με το δίκαιο και να αριστεύσουν στον ατομικό τους αγώνα επικράτησης και να γίνουν οι άρχοντες του μικρού τους σύμπαντος.

Η αλήθεια απαιτεί μεγάλα αποθέματα θάρρους και τη συνδρομή της λογικής. Αυτοί οι δύο πυλώνες της ανθρωπιάς λοιπόν δεν θα πρέπει να αγνοούνται, αλλά να στηρίζονται όσο πιο σταθερά γίνεται και να αποτελούν παράδειγμα προ ς μίμηση. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κάνουμε το πρώτο βήμα προς τον εξορθολογισμό του νου, μπας και καταφέρουμε να προχωρήσουμε ως είδος, αποφεύγοντας την επικείμενη καταδίκη μας στην απανθρωποποίηση και την αναπόφευκτη λήθη.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός