Επιστροφή στο φυτώριο

Καθώς πλησιάζει η ώρα της έναρξης της νέας σχολικής χρονιάς τα συμπτώματα της “μαθητικής γρίπης” κάνουν την επανεμφάνισή τους: αρνητική διάθεση, εφίδρωση, ανυπομονησία, αμηχανία, ανησυχία για ο,τιδήποτε προκύψει, σε λίγες περιπτώσεις χαρά και ευτυχία και στο βάθος … κήπος. Ενα μεγάλο, χτιστό περιβόλι, το οποίο αναμένει τις νέες φουρνιές των φυτών και αναλαμβάνει την περιποίησή τους, συνυπολογίζοντας φυσικά και τα παλαιότερα άνθη.

 Είναι κοινό μυστικό ότι ένα οικοδόμημα, το οποίο λαμβάνει την ιδιότητα του φορέα εκπαίδευσης, καθίσταται δεσμωτήριο για νέα άτομα και θέτει ως μοναδικό του μέλημα να τα αποθέσει στο κρεβάτι του γνωσιακού Προκρούστη. Αδιαφορεί πλήρως για τις επιδιώξεις και τα όνειρά τους και αποφεύγει να μαθαίνει για αυτά, διότι υπάρχει κίνδυνος να νοιαστεί στο μέλλον για αυτά τα ίδια. Ετσι αναπτύσσεται μια κατάσταση αμοιβαίου μίσους μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών, η οποία διαιωνίζεται, μεταλαμπαδεύεται στις επόμενες γενεές αενάως. Ο φαύλος κύκλος δείχνει να γελά μπρός στο γεγονός, παραδόξως όμως όλοι δηλώνουν ικανοποιημένοι. Ηαποδοχή αυτής της κατάστασης μεταφράζεται ως μια άτυπη σύμβαση, όπου όλα θα υπολειτουργούν και τα πάντα θα κυλούν ομαλά και ασφαλώς.

Επειδή όμως κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, παρατηρείται και μια εναλλακτική πραγματικότητα, όπου όλοι οι άνθρωποι και από τις δύο σκοπιές, δρούν, πράττουν ως αυθεντικοί άνθρωποι με όλη την τιμητική σημασία της λέξης. Οι παράγοντες που κάνουν τη διαφορά σε αυτό το παράλληλο σύμπαν ακούν στα ονόματα σκέψη, περιέργεια, ενδιαφέρον, βοήθεια. Πλέον τα αυτοματοποιημένα, διοπτροφόρα (συνήθως), ανδρείκελα πετούν τη μάσκα της ειρωνείας και ως ελεύθερες οντότητες παίρνουν το νέο πηλό και του δίνουν σχήμα. Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι στα μέτρα του εκάστοτε μαθητού και όχι ένα ‘’αριστούργημα’’ όπως το φαντάστηκε ο καλλιτέχνης. Για αυτό η ακοή, η όραση και η νόηση πρέπει να είναι οξυμένες, για να κατανοείται και να εκτελείται κάθε νεανικό σχέδιο στην εντέλεια. Η επιβολή δρόμων οδηγεί στον εκτροχιασμό και στον πνευματικό θάνατο ακόμη και των πιο φιλόδοξων ψυχών. Τα μόνα αγαθά που επιβάλλεται να ποροσφερθούν είναι τα διάφορα μονοπάτια και οι τρόποι για να τα διαβεί κανείς. Οποιος θέλει να λέγεται Δάσκαλος, ό,τι και να σημαίνει αυτό για τον καθέναν από εμάς, οφείλει να συμπορεύεται και όχι να καθοδηγεί. Μπορεί η νεότητα να είναι ατίθαση, αλλά εάν προσθέσεις χαλινάρι σε ένα στόμα που διαπλάθεται και το τραβάς απότομα με το πρώτο πείσμα, τότε το στόμα θα στραβώσει άσχημα και δεν θα καταφέρει ποτέ να εκφραστεί ορθώς και με ειλικρίνεια.

Ο σεβασμός είναι κάτι το οποίο κερδίζεται και από τις δύο πλευρές. Οι παλαιότεροι μαθητές είχαν το θλιβερό προνόμιο να ωριμάσουν απότομα με την επιβολή βάναυσων παιδαγωγικών μεθόδων, οι οποίες, εν πολλοίς, φάνταζαν απαραίτητες και αναπόφευκτες. Σήμερα που τέτοιες μέθοδοι έχουν σχεδόν εκλείψει οφείλουμε να θέτουμε σε κίνηση το εργαλείο που εντοπίζεται στο στέλεχος του κρανίου μας και να βρίσκουμε λύσεις για ο,τιδήποτε. Σε διαφορετική περίπτωση καλούμαστε, ευθαρσώς, δολοφόνοι του μέλλοντος, τη στιγμή που ελλείψει αιδούς κατακρεουργούμε την ελπίδα με κάθε τάξη που περνά. Αλλα ευτυχώς που αυτή πεθαίνει πάντα τελευταία και έτσι πάντοτε υπάρχει για να δίνει έναυσμα για τη σωτηρία των ανθρώπων.

Μπορέι ένας μαθητής, μια μαθήτρια να αγαπήσουν το σχολείο; Κατηγορηματικά δηλώνω πως κάτι τέτοιο είναι δυνατόν. Ποτέ δεν ήταν ακατόρθωτο, αλλά τα βήματα που γίνοται προς αυτή την κατεύθυνση είναι ελάχιστα και βραδυκίνητα. Η εποχή απαιτεί ταχύτητα και τα νεοαστικά τέρατα, με τη μορφή των εργασιακών απαιτήσεων, διψούν για αίμα. Ετσι γίνονται πολλές φορές στοχευμένες παραδόσεις προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις.

Μα η σκέψη, οι νεανικές ανησυχίες, τα ενδόμυχα όνειρα, οι κλίσεις και οι επιδιώξεις που βρίσκουν καταφύγιο; Και κατά ποίον τρόπον έρχονται αυτά σε διαπραγμάτευση με ορισμένες απαρχαιωμένες δομές του σχολικού συστήματος; Παρατηρεί κανείς ότι οφείλουν να γίνονται συνεχώς συζητήσεις επί των θεμάτων, μα πάνω από όλα τα βρίσκονται λύσεις συμφέρουσες για όλους. Η εγκύκλιος παιδεία δεν έβλαψε ποτέ κανέναν. Το θέμα είναι πώς θα προσφερθεί κατά τρόπο, ώστε και να παρουσιάζεται το μεγαλείο όλων των επιστημών και να είναι θελκτικό προς πάντες, διδάσκοντες και διδασκομένους. Αφουγκραζόμαστε τους νέους ανθρώπους; Μόνο τότε, έχοντας από μεριάς μας πλήρες το πνευματικό μας δισάκι, είμαστε εις θέσιν να τους βοηθήσουμε και να βοηθηθούμε. Μόνο τότε μπορούν να επέλθουν μέσα στην τάξη η αλληλοκατανόηση και η αλληλοεκτίμηση. Μόνο τότε όλα αυτά τα φιντάνια θα ανθίσουν και θα καρποφορήσουν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι καρποί τους δεν θα είναι ούτε ελάχιστοι, ούτε πικροί, παρά άφθονοι και γλυκείς.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός