Ένα αόρατο είδωλο:το άγχος

Μέσα στο πλαίσιο των διαφόρων κοινωνικών συμβάσεων που περνάει, άλλων επιβεβλημένων και άλλων αναγκαστικών, λόγω επιβίωσης, ο άνθρωπος διοχετεύει την ενέργειά του σε αρκετές διαδικασίες, οι οποίες του εξασφαλίζουν τη διατήρηση στα κοινωνικά γίγνεσθαι και είναι, την αναγνώριση από τους ομοίους του και τους υπόλοιπους του συνόλου, την ανάδειξη, την καταξίωση, γενικότερα τη δυνατότητα διάδρασης με άλλες ομάδες, οι οποίες συνεργάζονται όσο το δυνατόν αρμονικά ή έστω τυπικά, προκειμένου ο κύκλος της ζωής να συνεχιστεί με όσο το δυνατόν λιγότερες ανωμαλίες.

Σε παλαιότερες εποχές οι στόχοι ήταν οι ίδιοι, πανομοιότυποι θα έλεγε κανείς, για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ετσι λοιπόν είχε δημιουργηθεί ένα κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο υφίστατο ο συναγελασμός όλων των ομάδων και από εκεί και πέρα τα ένστικτα κυριαρχούσαν και έδειχναν το δρόμο προς την καθημερινότητα. Οσο όμως προχωρούσε η τεχνολογική ανάπτυξη, η πρόοδος και η νοοτροπία επί παντός επιστητού άλλαζε, άλλοτε εντελώς και άλλοτε επιδερμικά, οι ανάγκες αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο. Από ένα σημείο και μετά η ικανοποίησή τους ήταν μονόδρομος, ακόμη και στην περίπτωση που τύχαινε να είναι πλασματικές. Προφανώς και ένας αγρότης του 1700 θα είχε ως κίνητρο αύξησης της παραγωγής του την πείνα και την κακή κατάσταση του οικογενειακού του βίου και ένας έμπορος θα έδινε τα πάντα, προκειμένου να τύχει καλύτερης ενημέρωσης πάνω στα προϊόντα, τα οποία έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση σε ορισμένες περιοχές ή αποφέρουν το μεγαλύτερο κέρδος, όμως τα ίδια άτομα στα σημερινά χρόνια, σύμφωνα πάντοτε με τη λογική, δεν θα χρειαζόταν να κοπιάσουν τόσο για να αποκτήσουν την τελειότερη τηλεόραση ο ένας και το ακριβότερο κινητό τηλέφωνο ο άλλος.

Όπως ειπώθηκε παραπάνω, η νοοτροπία αλλάζει μαζί με τα κοινωνικά δεδομένα. Το κέρδος αποτελεί πάντοτε ένα από τα μεγαλύτερα θέλγητρα όλων των ανθρώπων, προκειμένου αυτοί να καταπιαστούν με την εργασία τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό και να τη φέρουν εις πέρας όσο το δυνατόν αρτιότερα, μα πάνω από όλα στη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα. Η ποσότητα η ίδια βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την ευκολία παραγωγής. Οσο ευκολότερο καθίσταται για κάποιον να παραγάγει κάτι, τόσο περισσότερο θα θελήσει να συγκεντρώσει, για να το εκμεταλλευτεί κατά το δοκούν. Όλες οι πράξεις όμως έχουν και ένα αντίτιμο, μια αντίδραση απέναντι σε μια δράση. Σε αυτή την περίπτωση ο ενδιαφερόμενος να πλουτίσει υπέρμετρα ή να αναρριχηθεί στην κορυφή του προσωπικού του εργασιακού περιβάλλοντος ή να τύχει της υπερβολικής αγάπης από το φιλοθεάμον κοινό του, έρχεται αντιμέτωπος με τον γνωστό άγνωστο αόρατο εχθρό, τον οποίο γνωρίζει καλά, αδυνατεί να αγνοήσει, αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του, αλλά αποτυγχάνει να τον απορρίψει και σε πολλές των περιπτώσεων καταλήγει να τον εναγκαλίζεται χειρότερα από το αρχικό στάδιο γνωριμίας τους.

Το άγχος είναι μια διαχρονική ασθένεια. Το παράδοξο είναι ότι αυτό το βλαβερό μικρόβιο, σε παλαιότερες εποχές, υπήρξε ένας κατασταλτικός παράγων της γενικότερης αγωνίας για το πάσης φύσεως αποτέλεσμα, καθώς και κινητήριος δύναμη δημιουργικότητας. Στη σημερινή εποχή αυτό το άλλοτε μικροσκοπικό νανάκι έχει γιγαντωθεί και έχει καλύψει όλη την ανθρωπότητα. Η δημιουργικότητα δεν υφίσταται πλέον, παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις και η καταστροφή είναι αναπόφευκτη. Πανικόβλητοι οι περισσότεροι μέσα σε μια κοινωνία τρέχουν για να κάνουν τον οικογενειακό κορβανά να σκάσει από τη σωρεία χρημάτων που φιλοδοξούν να συγκεντρώσουν. Αυτό συμβαίνει διότι η ματαιοδοξία που προπαγανδίζεται μέσα από τα διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωση και κοινωνικής δικτύωσης καλύπτεται με τέτοιον τρόπο, ώστε να φαντάζει ως κάτι το συνηθισμένο και απαραίτητο, προκειμένου κάποιος να ζήσει με αξιοπρέπεια (πόσο έχει ποδοπατηθεί και παρερμηνευτεί η συγκεκριμένη λέξη). Ετσι, πολλοί καταλήγουν φαντάσματα του εαυτού τους, για να δίνουν ζωή στο κυνήγι της φτιασιδωμένης ανάγκης.

Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων γίνονται υποκριτικές, καθώς ο καθένας από αυτούς θεωρεί ότι ένα ιδιαίτερο πρότυπο της εποχής του καθίσταται ο κανόνας και πρέπει να τηρείται απαρέγκλιτα. Ως αποτέλεσμα δημιουργείται μια ομοιομορφία στα ρούχα, στη σκέψη, στη γλώσσα, στη γενικότερη εμφάνιση, στη συμπεριφορά, διαφορετικά θεωρείται ότι υπάρχει ασυμβατότητα μεταξύ ατόμου και κοινωνίας.

Οι σχολικές και ακαδημαϊκές επιδόσεις των νεωτέρων ανθρώπων γίνονται αυτοσκοπός, καθώς η κοινωνίας αναγνωρίζει μόνον όσους έχουν πετύχει την αριστεία. Επομένως, δημιουργούνται στρατιές ατόμων, οι οποίοι επιλέγουν να πετάξουν τη λογική από το παράθυρο, να αδιαφορήσουν για τα ατομικά τους όνειρα και τις φιλοδοξίες τους και υποτάσσονται στα καπρίτσια όλων όσοι πιστεύουν ότι ένα καλό μέλλον εξασφαλίζεται μόνο με αυτό τον τρόπο. Μετά την εισαγωγή λοιπόν στον πανεπιστημιακό χώρο τα ίδια άτομα επιδίδονται σε ένα δεύτερο αγώνα, όπου την ίδια στιγμή επιδίδονται και σε ανθρωποφαγία, διότι δεν νοείται να αποφοιτήσουν απλώς από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, αλλά οφείλουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους με πίεση απίστευτη και το αποτέλεσμά τους να είναι μόνον αξιέπαινο. Ο,τιδήποτε άλλο, συμπεριλαμβανομένης και της απόλυσης για το αντικείμενο σπουδών, θεωρείται αποτυχία και παράγων, ο οποίος καθυστερεί το ιδανικό. Στο πλαίσιο αυτής της υπερπροσπάθειας η διαφθορά είναι προ των πυλών, καθώς οι περισσότεροι μετέρχονται διάφορα αθέμιτα μέσα, με στόχο την απόλυτη επιτυχία. Τα καινούργια ρούχα του βασιλιά λοιπόν, αν και αόρατα, μπορεί να θεωρούνται πλουσιοπάροχα και εντυπωσιακότατα, αλλά το γεγονός ότι αυτός ο υπερφίαλος χαρακτήρας προχωράει γυμνός δεν δύναται να αναιρεθεί.

Τα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προβάλλουν συνεχώς πρότυπα, τα οποία καθίστανται ο κανόνας. Με αυτό ως γενικότερο μπούσουλα  πολλές φουρνιές ανθρώπων κάνουν τα αδύνατα δυνατά, προκειμένου να ομοιάζουν προς σε αυτό, το οποίο θεωρείται αποδεκτό. Η προσωπική τους άποψη δεν παίζει κανένα ρόλο, δεν έχει καμμία σημασία καθώς, στην καλύτερη περίπτωση δεν εισακούγεται, στη χειρότερη δεν υπάρχει, διότι έχει απορροφηθεί από τη μανιέρα της διαδικτυακής καθημερινότητας. Να μην μας κάνει εντύπωση λοιπόν που οι περισσότεροι νέοι γίνονται ένα με τη μουσική σήψη της εποχής  τους, αδυνατούν να βάλουν δύο προτάσεις με νόημα και σωστή ορθογραφία στη σειρά και οδηγούνται σε ακραίες μορφές λατρείας προς τα είδωλά τους, αγανάκτησης με το καθεστώς και απελπισίας που κάποιοι δυσκολεύονται να συμβαδίζουν με τις επιταγές του καιρού τους.

Φυσικά, δεν θα πρέπει να ξεχνάει κανείς και τα διάφορα φωτεινά παραδείγματα, τα οποία τολμούν να σπάσουν τα καλούπια που διατίθενται σε πολλές μορφές και απο διώχνουν το άγχος από τη ζωή τους, με σκοπό να κάνουν το αυτονόητο, να τη ζήσουν. Η οικογένεια, ο εκπαιδευτικός χώρος, οι κοινωνικές ομάδες με κοινά ενδιαφέροντα, οι παρέες μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να επαναφέρουν το βίο μας σε φυσιολογικό επίπεδο. Ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα και σε καμία περίπτωση δεν θα είναι εύκολος. Μόλις όμως επιτευχθεί το ζητούμενο, τότε ακόμη και τα χρώματα του περιβάλλοντός μας θα γίνουν πιο φωτεινά. Μπορεί η κοινωνική πραγματικότητα να αναιρεί αυτό τον αγώνα κάποιες φορές, αλλά η ύπαρξη αντίστασης και πάλης οφείλεται να υπάρχουν.

Γρηγόρης Χατζηλαμπρινός