Μπρεχτ -πράξη πρωτη

Μαγεμένη χρόνια τώρα από το Μπρεχτ, δε θα μπορούσα παρά να σας μιλήσω για τον δραματουργό, σκηνοθέτη και ποιητή του 20ού αιώνα. Ενώ αρχίσετε την περιπλάνηση στις παρακάτω αράδες να ακούτε δυνατά τη “Μουσική πράξη στον Μπερτολτ Μπρεχτ” (1978) από το Θάνο Μικρούτσικο…

Ο Μπρεχτ Μπέρλοτ, σύμφωνα με τη γνώμη πολλών -αν και εδώ τοποθετείται η δική μου, θεωρείται  ο σημαντικότερος συγγραφέας του σύγχρονου θεάτρου. Γεννήθηκε το 1898 στην πόλη Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας. Σπούδασε ιατρική στο Μόναχο και αρχικά εργάστηκε ως νοσοκόμος, γιαυτό και το πρώτο εργο του την περίοδο που εργαζόταν ως νοσοκόμος είχε τον τίτλο “Θρύλος του νεκρού στρατιώτη” και το “θεατρικό Βάαλ”. Αν και ξεκίνησε με ποίηση, έγινε γνωστός κυριώς από τα θεατρικά του, φτάνοντας στο σημείο να ονομαστεί ως ένας από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς και δραματουργούς που έχουν υπάρξει. Η αιτία για αυτόν δεν ήταν άλλη παρά ο πόλεμος. «Ο πόλεμος με ξεσήκωσε», γράφει άλλωστε ο ίδιος.  Έτσι, το 1918 μία πολιτική αναταραχή στη Βαυαρία θα τον  εμπνεύσει και το αποτέλεσμα δε θα είναι άλλο από το υπέροχο «Βάαλ», το πρώτο του θεατρικό έργο.

Ορόσημο στην πορεία του είναι η προσαρμογή της Όπερας των ζητιάνων του Τζον Γκέι με το όνομα “Η Όπερα της Πεντάρας”, το 1928 σε στίχους του ίδιου και μουσική Κουρτ Βάιλ, θα είναι η  παραγωγή που θα προκαλέσει αίσθηση στο Βερολίνο και ο αντίκτυπος της επηρεάσει ακόμα και  την παγκόσμια σκηνή Μιούζικαλ. Στην όπερα αυτή, ο Μπρεχτ στηλίτευε την βερολινέζικη αστική τάξη που κατηγορούσε το προλεταριάτο για έλλειψη ηθικής.

Το 1933, με την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία, ο Μπρεχτ αυτοεξορίστηκε μέχρι το έτος 1948. Τα πρώτα του χρόνια τα έζησε στη Δανία και τη Φινλανδία και μετά στις ΗΠΑ καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Στη Μόσχα εξέδωσε σε συνεργασία με άλλους Γερμανούς συγγραφείς το περιοδικό «Η Λέξη» (Das Wort). Ενώ, στην Αμερική, όπου έζησε το κύριο μέρος της ζωής του, δέχθηκε έντονες διώξεις από το Μακαρθικό καθεστώς. Μετά το τέλος του πολέμου εγκαταστάθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας και μαζί με την Χέλενε Βάιγκελ (Ηelene Weigel) ίδρυσαν το Μπερλίνερ Ανσάμπλ (Berliner Ensemble). Το 1950 εκλέχτηκε μέλος της Ακαδημίας Τεχνών και τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο της ΛΓΔ το 1951 και με το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη το 1954.

Τα έργα του χαρακτηρίζονταν αρχικά από πνεύμα καταδίκης του πολέμου και του μιλιταρισμού, ενώ στη συνέχεια παρατηρείται μια αποφασιστική στροφή στη σκέψη και τη ζωή του, που εμπνέεται από τη μαρξιστική φιλοσοφία. Σημαντική ώθηση στη σχέση του με την εργατική τάξη και το κίνημά της έδωσε η μαζική εξαθλίωση που προκάλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1920 και η νέα ορμητική ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Γερμανία.

και για να τον γνωρίσουμε λίγο καλύτερα μέσα από τον τρόπου που ο ίδιος επέλεξε να μας συστηθεί..
Σας παραθέτω το παρακάτω βίντεο, απόσπασμα από το έργο του το «Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι», που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1949 και είναι η εκτενέστερη από τις Ιστορίες του κ. Κόινερ, έργου που γράφτηκε σε διάστημα τριάντα χρόνων (1926-1956) και αποτελείται από ογδόντα επτά σύντομες αφηγήσεις.
Κατά τη διάρκεια τριών δεκαετιών, ο κόσμος υπέστη αλλαγές. Είναι σχετικά μικρά σε έκταση, μερικά αποτελούνται από μόνο μερικές προτάσεις και αντιμετωπίζουν διαφορετικά θέματα, συχνά με αλληγορικό τρόπο. Ο κεντρικός χαρακτήρας τους είναι ο Κόυνερ, ένας ανώνυμος άνθρωπος της καθημερινής ζωής με το όνομα “Κεϋνερ”, που παραπέμπει στη γερμανική λέξη “keiner” που σημαίνει “κανένας”. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο Κόυνερ για να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του είναι η σωκρατική διαλεκτική.

Αντιληφθήκατε λοιπόν από την παραπάνω βίντεο ότι ο Μπρεχτ παρουσιάζει τον τρόπο σκέψης ενός προσώπου απαλλαγμένου από ατομικά χαρακτηριστικά. Ο κ. Κόινερ εμφανίζεται συμφιλιωμένος με την εξάλειψη της προσωπικότητας στην κοινότητα, από την οποία απορρέει η ταυτότητά του και προς την οποία απευθύνεται η σκέψη του.

Το «Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι» ανατρέχει στον τύπο της παραβολικής «ιστορίας με ζώα» για να υπονομεύσει, από μαρξιστική οπτική γωνία, τους θεσμούς που συνθέτουν τον καπιταλιστικό «πολιτισμό» (εκπαίδευση, τέχνη, περίθαλψη, εκκλησία, στρατός, κοινωνική πρόνοια) και τις αξίες που αυτοί προάγουν (φιλανθρωπία, ηρωισμός, αυτοθυσία, εθνικισμός). Προβάλλει, λοιπόν την πολιτική και ιδεολογική δομή του αστικού συστήματος στον κόσμο των ψαριών, ο Μπρεχτ δημιουργεί μια σατιρική δυστοπία, στην οποία ο αναγνώστης αναγνωρίζει αυτομάτως τον κόσμο του και τον ρόλο που ο κόσμος αυτός επιφυλάσσει για τον ίδιο. Η ειρωνική —και χιουμοριστική— προσέγγιση της κοινωνικής αγριότητας και ο αριστοτεχνικός χειρισμός του συνοπτικού παραλληλισμού απομακρύνουν τον κίνδυνο του ανιαρού διδακτισμού και επιτρέπουν στη σύντομη ιστορία να λειτουργήσει ως παιγνιώδες ερέθισμα για πολιτική σκέψη.

Εσείς ταυτίζεστε με τον κ.Κόινερ;

Αλεξάνδρα…

Leave a Reply