Η θρησκευτική πίστη σε κάτι ανώτερο, σε κάτι διαφορετικό από σένα οδηγεί σε μία μορφή εξόδου απ’ το συνειδητό «εγώ». Η έντονη θρησκευτική πίστη σε ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση συνδέεται πολλές φορές με την ανάληψη υπερφυσικών δυνάμεων και περίσσιας ψυχικής δύναμης ικανής για το πιο ακραίο και παράδοξο. Ο Φρόυντ στο έργο του Πολιτισμός ως πηγή βαρβαρότητας, εξηγεί ότι η θρησκεία είναι μία από τις πολλές συναισθηματικές καταστάσεις που δημιουργείται απ’ την ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει απ’ τις δυστυχίες του κόσμου. Η δυστυχία του κόσμου αφορμάται απ’ τη χαλιναγώγηση των ζωώδων ενστίκτων που ο άνθρωπος είναι φορέας τους. Ο πολιτισμός στον οποίο ζούμε είναι η καταπίεση αυτών των ενστίκτων. Πρόκειται για την αχαλίνωτη δύναμη που ζητάει ο άνθρωπος στα ζώα και ζητάει να αφομοιώσει. Αρκετές θρησκευτικές-τελετουργικές πρακτικές γίνονται ένα ανάμεσα στη πάλη του ανθρώπου μεταξύ της ενστικτώδους αναζήτησης της ηδονής και της πραγματικότητας της κοινωνικής ζωής.
Η θρησκεία καταφέρνει να δώσει στον άνθρωπο το αντίδοτο στη λογική , μια μυστηριακή απάντηση στην λογική θέαση της πραγματικότητας. Ο θρησκευόμενος βιώνει ένα είδος υπερφυσικής κατακυρίευσης της προσωπικότητας του, μια κάποια θέωση και ταύτισης με το θείο.
Παρατηρώντας κάποιες θρησκευτικές εκδηλώσεις ανά τους αιώνες βλέπουμε ότι ο άνθρωπος καθώς βρίσκεται σε μια κατάσταση θρησκευτικής έκστασης δεν διστάζει να αντατρέψει καθιερωμένες συμβάσεις και χρηστά ήθη .
Συχνά ακούμε για ανθρώπους που ανεβαίνουν γονατιστοί στην Παναγιά της Τήνου για να εκπληρώσουν ένα τάμα. Το σώμα πιθανώς να μην υπακούει, το γεγονός όμως ότι ένας άνθρωπος βιώνει μια έντονη θρησκευτική εμπειρία παρέχει τα εφόδια για την εκπλήρωση του τάματος.
Ακραίες θρησκευτικές εκδηλώσεις με έντονο μυστηριακό υπόβαθρο παρατηρούνται στην αρχαιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία μυστηριακών τελετών αποτελούν οι Βάκχες του Ευριπίδη. Ο αρχαίος τραγικός μετέρχεται κάποιες μαρτυρίες που κάνουν λόγο για ορειβασία και χορούς στο βουνό γυναικών καταμεσής του χειμώνα δηλώνοντας έτσι την εκστατική επικοινωνία με τον Διόνυσο, στον οποίο και ήταν αφιερωμένες τέτοιου είδους τελετές.
Παρόμοιο παράδειγμα που απαντά και σήμερα αποτελούν και οι μουσουλμάνοι δερβίσηδες που τελούν ένα περιστροφικό χορό πιστεύοντας ότι κατέχονται από μια ξένη προσωπικότητα.
Το αποκορύφωμα των Διονυσιακών μυστηριακών τελετών συντελείται με τη πρακτική της ωμοφαγίας (μαρτυρείται στον Πλούταρχο) . Κατασπαράζοντας κάτι και τρώγοντας το ωμό προσθέτεις τις ζωτικές δυνάμεις του θύματος στις δικές σου, δεδομένου το ότι το αίμα είναι ζωή. Συνηθισμένο θύμα ήταν ο ταύρος που παραδοσιακά συνδεόταν ως ενσάρκωση της μορφής του Διονύσου.
Μέρος της τελετής της ωμοφαγίας αποτελούσε και η ανθρωποθυσία. Ο Θεόφραστος (παρά Πορφυρίω, De abstinentia, 2.8) επισημαίνει την των ανθρωποθυσιών βακχείαν, αναφέροντας, ότι στις Πότνιες, κοντά στη Θήβα, θυσιαζόταν κάποτε στο Διόνυσο ένα αγόρι, μέχρι που οι Δελφοί επέτρεψαν να χρησιμοποιηθεί ένας τράγος ως υποκατάστατο.
Οι θρησκευτικές τελετουργίες περιέχουν πολλές πρακτικές που ξεφεύγουν από τις ενδοκοσμικές συμβάσεις. Παραδείγματα μπορεί κανείς να βρει σχεδόν σε κάθε θρησκεία. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα ήταν να απευλευθερωθεί στον άνθρωπο η ζωή του ενστίκτου απ’ τα δεσμά που της επιβάλλει η λογική και η δύναμη της κοινωνικής συνήθειας.
Πηγή : Eισαγωγή στις Βάκχες, E. R. Dodds
Ν. Σ.